De Maatschappelijke Bibliotheek spreekt met... Ton Heerts

‘De bibliotheek is een belangrijk verdeelstation van een leven lang ontwikkelen.’

Ton Heerts is voorzitter van de MBO Raad, de brancheorganisatie van de scholen in het middelbaar beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie. Samen met partners pleit hij voor een integrale aanpak van laaggeletterdheid en voor leerrechten voor alle werkenden en werkzoekenden in Nederland. Ziet hij in deze plannen ook een rol voor de bibliotheken? De Maatschappelijke Bibliotheek vroeg het hem.

Waar ben je, als voorzitter van de MBO Raad, het meest trots op?

“Ons Mega Belangrijk Onderwijs! Dát is het mbo. Een half miljoen studenten volgt mbo. Een groot deel van de jongvolwassenen ontwikkelt zich bij ons tot het autonoom kunnen participeren op de arbeidsmarkt. Maar het mbo heeft daarnaast nog twee even belangrijke taken: jongeren met burgerschap een goede start geven in onze samenleving en ze toerusten voor een leven lang ontwikkelen ná diplomering. Een toenemend aantal mbo 4-studenten stroomt meteen door naar het hbo, anderen doen dat later. Het mbo is een prettige plek tussen vo en hbo. Bij ons mag je ook ontdekken wat je niet wil worden. Dat is belangrijk: de erkenning dat niet alles hoeft, moet of precies in een malletje moet passen. We maken onze studenten weerbaarder. Bijvoorbeeld door te leren hoe je jezelf presenteert. Wie ben je? Wat kun je? Wat wil je nog meer? Daarin maakt het mbo nu, samen met de docenten, een enorme slag.”

“Deze zomer zijn er weer tientallen mbo’ers naar Kazan, Rusland, gegaan voor WorldSkills, de wereldspelen voor de beste vakmensen. Ruim 1600 jonge professionals uit meer dan 60 landen gingen in verschillende beroepen de competitie aan. Team NL vertegenwoordigde een groot scala aan beroepen: van lasser, hovenier, gastvrouw, etaleur tot metselaar en kok. Het mbo staat middenin de samenleving. Dat komt ook door de contacten met het bedrijfsleven. Samen met zo’n 254.000 bedrijven realiseren we honderdduizenden stageplekken. Bij uiteenlopend van de bakker om de hoek, een gemeentekantoor tot Tata Steel.”

Samen met partners (de SER, Stichting Lezen & Schrijven en MKB-Nederland) heb je vanuit de MBO Raad in juni in het FD de oproep gedaan aan het kabinet om een einde te maken aan ‘de halfhartige en versnipperde manier waarop laaggeletterdheid wordt bestreden’. Waar zit je zorg precies?

“Laaggeletterdheid is echt een groot onderschat probleem. In een land als Nederland moeten we ons diep schamen dat we jaarlijks kinderen uit het basisonderwijs laten stromen die niet het juiste taalniveau hebben. Deze kinderen staan met meer dan 1-0 achter. Dat vind ik heel zorgelijk. Kom je met een onvoldoende taalniveau uit het basisonderwijs en je achterstand loopt vervolgens in het vo verder op, dan haal je dat bijna niet meer in. Samen met de vijf onderwijsraden bespreken we dat heel nadrukkelijk. We moeten er zo vroeg mogelijk mee beginnen om ervoor te zorgen dat geen enkel kind een achterstand krijgt. Daarom willen we ook graag dat de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) aansluit bij ons overleg en is het ook nodig dat het ministerie van OCW stimuleert dat gemeenten van elkaars aanpak leren. Er liggen enorme kansen voor een lokale netwerkaanpak, maar iemand moet op landelijk niveau belangrijke partijen aan elkaar verbinden.”
 
“Wij zien vanuit het mbo de kwetsbaarheid van onvoldoende beheersing van taal, schrijven, rekenen. In deze tijd van krapte op de arbeidsmarkt wordt er snel gedacht: 16, 17 jaar, aan het werk en ‘later leren ze de rest wel’. Maar dat is niet goed. Het mbo is geen reparatieonderwijs. Onze docenten en instructeurs weten hoe cruciaal het is dat je bepaalde vaardigheden op orde hebt voordat je de maatschappij betreedt en om je ook blijvend te kunnen blijven ontwikkelen. Want beroepen veranderen en skills die nodig zijn om bij te blijven, veranderen ook. Recht op goede vaardigheden voor iedereen. Dat is nodig.”

Dat recht komt ook terug in een breder plan dat de MBO Raad eerder samen met VNO-NCW, MKB-Nederland, NRTO presenteerde: leerrechten voor alle werkenden en werkzoekenden in Nederland.  

“Ja, we vinden dat er een flexibel onderwijsaanbod moet komen voor volwassenen en dat ook de overheid financieel moet bijdragen aan de op- en omscholing van volwassenen. We pleiten, samen en in SBB-verband (Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven), voor een systeem waarbij werkenden en werkzoekenden leerrechten krijgen toegekend. De hoogte van de leerrechten zijn gelijk aan de kosten voor universitaire studie, minus de opleiding die je al hebt gehaald. Een belangrijk effect van het toekennen van leerrechten is dat vooral de bereikbaarheid van middelen voor scholing voor lager en middelbaar opgeleiden wordt verbeterd. Daarnaast pleiten we voor een laagdrempelige adviesstructuur voor een persoonlijk loopbaan- en ontwikkeladvies en een flexibeler aanbod. Zo’n aanpak elders ter wereld, zoals in Singapore, heeft inmiddels zijn grote nut bewezen.”  

De bibliotheek biedt steeds meer aanbod aan gericht op eenentwintigste-eeuwse vaardigheden, toeleiding tot de arbeidsmarkt én heeft met het Taalhuis al in meer of mindere mate een doorverwijsfunctie naar (taal)aanbod in de regio. Zien jullie in het leerrechtenplan ook een rol voor de bibliotheek?

“Zeker, bibliotheken hebben de belangrijke functie om de totale bevolking populair gezegd te ‘upskillen’. Het zijn plekken die leren aantrekkelijk kunnen maken voor een brede groep. Ik spreek in het kader van de leerrechten graag over ‘huizen van nieuwsgierigheid’ of ‘perspectiefcentra’. En dat zouden de bibliotheken kunnen zijn. De as van verbinding, het onderdeel zijn van een netwerk, dat is voor de bibliotheek een grote kans.”

“Stel je voor: in 2025 loop je de bibliotheek binnen. Rechts is de koffiecorner, links staan boeken en voor je staat een zuil. Je legt je wijsvinger op de zuil en ziet direct dat je nog € 30.000 op je individuele leerrekening hebt staan. Vervolgens word je op een laagdrempelige manier geïnspireerd om te gaan werken aan je ontwikkeling. Dat kan een ééndaagse cursus zijn in de bibliotheek, vrijwilligerswerk, een opleiding bij een mbo, hbo of universiteit of een oriëntatie op een kansberoep via het Leerwerkloket. Iemand van de bibliotheek helpt je bij het aanbod en het bepalen wat het beste bij je past.”

“Mensen die de laatste bestseller willen lezen, weten dat boek sowieso wel te vinden. De bibliotheek moet ook gaan om ontwikkelen. De bibliotheek is een belangrijk verdeelstation van een leven lang ontwikkelen. Wat wij vanuit de MBO Raad graag willen, is een plek waar ontwikkeling en educatie met een knipoog en laagdrempelig gebracht kan worden. Of de bibliotheek in die functie trouwens bibliotheek moet blijven heten, weet ik eigenlijk niet. Dat is ook minder relevant, als het maar aantrekkingskracht heeft op ‘de gewone medemens’. Dat is mijn droom. Een pretpark van het ontwikkelen.” 

Nu werken de bibliotheek en het mbo voorzichtig samen voornamelijk op het gebied van leesbevordering (de Bibliotheek op School). Zie je – naast wat je hierboven schetst – nog andere kansen?

“Begin met contact maken. De meerwaarde is misschien niet direct heel erg zichtbaar, het is een langdurige investering die je in elkaar doet. En dat is niet met een schaartje te knippen. Maar er komt momenteel veel samen: de arbeidsmarkt, beroepen die in de toekomst zouden kunnen verdwijnen, andere vaardigheden die worden gevraagd. Er moet worden samengewerkt, formeel en non-formeel aanbod moet gekoppeld worden om een doorlopende leerlijn te kunnen realiseren. Maak in de regio duidelijke afspraken over rollen en verantwoordelijkheden en breng vraag en aanbod goed in kaart. Ik denk dat de gemeenten en met name de wethouders onderwijs, sociaal, werk en inkomen en economie hier de meerwaarde nog meer van moeten gaan zien.”

“Daarnaast moet het onderwijsaanbod voor volwassenen flexibeler worden, beter toegankelijk, tijd- en plaats onafhankelijk. En werken en leren moeten meer gecombineerd worden. Het publiek en particulier onderwijsaanbod zullen onder dezelfde voorwaarden actief moeten kunnen zijn op deze markt van scholing van werkenden en werkzoekenden. Dat betekent stimulering van flexibilisering en vraagsturing in het onderwijsaanbod. En dat betekent aanpassing van wet- en regelgeving.”

De Maatschappelijk Bibliotheek spreekt met… is een rubriek waarin we spreken met partners uit het maatschappelijke domein of collega’s die zich bezighouden met kwetsbare burgers. Niet alleen bibliotheken, maar iedereen die zich, al dan niet samen met de bibliotheek, inzet voor een maatschappij waarin iedereen kan meedoen.

Lees meer interviews van De Maatschappelijke Bibliotheek.

Meer informatie

‘Kabinet moet laaggeletterdheid oplossen door meer geld beschikbaar te stellen’, Financieel Dagblad, 11 juni 2019. 

Voor meer achtergrondinformatie rondom de leerrechten, zie de site van de MBR Raad.

Foto © MBO Raad