Digitale Bootcamp Video Maken: een kijkje achter de schermen

In december presenteerden 15 bibliotheekmedewerkers hun korte eindfilm tijdens de laatste online sessie van de 'Bootcamp Video Maken'. In vier weken tijd doorliepen zij in sneltreinvaart het hele filmproces. Oorspronkelijk was de bootcamp bedacht als fysieke trainingsdag, maar ingehaald door de actualiteit werd ze in allerijl omgezet naar een online activiteit. Adviseur Digitale geletterdheid Ruud Brok beschrijft in 9 'scenes' hoe die vertaling van fysiek naar online is verlopen. Van het idee tot de uitwerking in de praktijk en geleerde lessen. En een afsluitende cliffhanger mag natuurlijk niet ontbreken!

De wereld staat op zijn kop en alles en iedereen heeft het afgelopen jaar noodgedwongen zijn of haar 'normaal' bij moeten stellen. Ook bibliotheken hebben hun deuren een groot deel van het jaar gesloten moeten houden, of hun dienstverlening moeten beperken tot afhaalbibliotheek. Maar dat betekent niet dat er achter de schermen op de lauweren wordt gerust. Ook bibliotheken proberen mee te bewegen met de actualiteit en te anticiperen op een onzekere toekomst.

Een belangrijk middel hierin werd gevonden in ‘video’. Tijdens de eerste lockdown zagen we de videoproducties van bibliotheken als paddenstoelen uit de grond schieten. Tegelijkertijd moesten we (heel eerlijk) concluderen dat niet alle video’s even sterk bleken. En daar ontstond het idee voor een Bootcamp Video Maken voor bibliotheekmedewerkers.

Laat ik beginnen met te zeggen dat wij het van harte toejuichen dat veel bibliotheken deze stap hebben genomen. De budgetten zijn krap en veel bibliotheekorganisaties hebben geen eigen communicatieafdeling. Maar het gebrek aan kennis en apparatuur bleek voor veel bibliotheken geen belemmering om tijdens die eerste lockdown ‘nieuwe vormen’ van communicatie te ontdekken en zo het contact met de klanten te kunnen behouden. En de voorbeelden waren lang niet allemaal slecht. Met veel plezier keken we naar de video’s van onder andere de BiebBoys, Het BiebLab en BiebTV.

Met de Bootcamp Video Maken wilde we als team Digitale geletterdheid deze nieuwe initiatieven dan ook vooral aanmoedigen. We wilden drempels verlagen, maar tegelijkertijd het gemiddelde niveau van toekomstige videoproducties naar een hoger niveau brengen. En dat bij voorkeur zonder dat de bibliotheken peperdure filmstudio’s zouden moeten inrichten.

Scene 1: Het Idee

Vol goede moed (en met de nodige naïviteit, zo bleek later) gingen we met dit idee aan de slag. Er werd een bomvol programma opgetuigd en er werd een locatie gereserveerd. Met een klein gezelschap zouden we — volgens de kersverse regels van de anderhalvemetermaatschappij — op één enkele trainingsdag het hele filmproces doorlopen. Van script, storyboard en shotlist, tot aan camerapresentatie, cameratechniek en natuurlijk montage. Alles zou tijdens die ene enkele dag aan bod komen. We noemden het niet voor niets een bootcamp. Zweten zal je! Na de aankondiging zat de eerste sessie binnen mum van tijd aan het maximaal aantal inschrijvingen. Niet slecht voor een première!

Met een klein gezelschap zouden we op één trainingsdag het hele filmproces doorlopen. We noemden het niet voor niets een bootcamp!

Scene 2: Tegenslag

En toen diende de tweede coronagolf zich aan… De afzeggingen druppelden langzaam maar gestaag binnen, want mensen vonden het (geheel begrijpelijk) toch geen fijn idee om zo’n fysieke bijeenkomst bij te wonen. Uiteindelijk moesten we zelf besluiten dat een trainingsdag zoals wij die voor ogen hadden, in deze ‘nieuwe normaal’ niet haalbaar was. Met pijn in het hart trokken we de stekker uit de fysieke bootcamp…

Maar wat wilden we dan doen? Het onderwerp bleek ontzettend te leven bij de bibliotheken; dat bewees het aantal inschrijvingen wel. En we hadden bovendien met bloed, zweet en tranen een verdraaid interessant programma in elkaar gezet.  Moesten we het dan maar online gaan doen? In Microsoft Teams? Hoe dan!? Hoe vertaal je een fysieke trainingsdag, waarbij je de deelnemers veel praktische vaardigheden wil aanleren, naar een online variant? Kan dat überhaupt?

Scene 3: De Oplossing

Na veel wikken en wegen kozen we toch voor een online doorstart. We besloten te gaan voor zelfstudie via een e-learning, gecombineerd met 5 plenaire sessies via Microsoft Teams. Een mix van leervormen die riekt naar 'blended learning', maar het in feite niet is. Bij blended learning wordt namelijk digital onderwijs gecombineerd met fysiek onderwijs. En wij wilden online zelfstudie combineren met digitale feedbackmomenten. Echt wat anders dus, maar we lieten ons wel degelijk inspireren door het concept blended learning.

Lees ook: 'Plezier en verbondenheid zijn ook in blended learning nodig' (ScienceGuide)

Het idee was simpel. We zouden de deelnemers vragen om in de week vooraf aan een plenaire sessie één van de 3 modules te bestuderen. Aan het einde van elke module toetsten we de opgedane kennis aan de hand van een tiental vragen én legden we de filmopdracht voor die week uit. Tijdens de plenaire sessies was er dan ruimte voor verdieping op de theorie, het stellen van vragen en het vertonen en bespreken van de gemaakte opdrachten.

Scene 4: De Uitdaging

In concept was deze benadering simpel, maar de uitvoering bleek toch meer voeten in de aarde te hebben. Om te beginnen hadden we nog nooit een e-learning gemaakt. Hoe doe je dat? Welke software gebruik je? Voldoet alles wel aan de AVG? Na het nodige onderzoek (waar we je nu niet mee zullen lastig vallen, maar waar we zeker nog een keer op terug gaan komen) kozen we voor Articulate Rise 360, een commercieel software pakket waarmee je heel snel en eenvoudig mooie resultaten kan boeken. Er zijn trouwens ook open source-varianten beschikbaar, zoals Moodle, maar wegens de tijdsdruk kozen wij 'quick and easy' (en dus prijziger).

We gingen als een malle aan de slag met het ombouwen van het programma. We brachten verdieping aan (want hadden meer tijd), herschreven teksten, pasten de opdrachten aan, maakten fysieke lespakketjes die we naar de deelnemers konden opsturen en schoten zelfs 20 korte filmpjes waarin wede deelnemers door de lesstof gidsten. Zelfs ondergetekende, die behept is met de nodige cameravrees, werd voor de leeuwen gegooid. Laten we het maar een leermoment noemen!

Scene 5: 3 Spelregels

De grootste uitdaging zat hem echter in de online sessies. Inmiddels zijn de meeste van ons wel bekend met de gemiddelde dynamiek van een online vergadering in MS Teams, Zoom, Meets of Jitsi. En dat was precies wat we niet wilden met deze bijeenkomsten. We moesten op zoek naar een manier waarop we een MS Teams-vergadering konden veranderen in online ‘klaslokaal’, waar deelnemers zich veilig genoeg voelden om hun creatieve ontwikkeling te laten zien en feedback te ontvangen van docenten en medestudenten.

We besloten dat we het vooral zo persoonlijk mogelijk wilden maken. In het stuk over blended learning dat ik hierboven al noemde (en overigens pas na de bootcamp las, maar voor mij wel verklaarde waarom *spoileralert* deze zo goed is verlopen) noemt docent en onderzoeker studentenwelzijn Jolien Dopmeijer 3 spelregels die wij bij het inrichten van de online sessies zoveel mogelijk hebben gevolgd. Een toevalstreffer, maar een treffer desalniettemin.

1. Zorg voor een gevoel van verbondenheid. Wanneer een student zich aanvaard op haar plaats voelt, is ze meer gemotiveerd. Een student die zich verbonden voelt met anderen, voelt zich vaak competenter.
2. Integreer persoonlijke aandacht in de digitale lesomgeving. Dit ontstaat in een digitale omgeving niet vanzelf, maar moet door een docent gecreëerd worden.
3. Zorg voor plezier, want plezier zorgt voor verbondenheid. En dat brengt ons weer terug bij punt één.

Scene 6: De Praktijk

Zo begonnen we elke sessie met de vraag of iedereen zijn of haar camera wilde aanzetten — je kruipt bij een fysieke vergadering toch ook niet onder je bureau? Vervolgens bespraken we hoe iedereen zich die dag voelde. De wereld stond immers in brand, mensen werkten al lange tijd thuis en veel van ons hadden (en hebben) het daar behoorlijk zwaar mee.

We vroegen welke films en series ze het afgelopen weekend hadden gekeken (en maakten hier lijstjes van, die we later via de mail met de hele groep deelden). We namen hier ruim de tijd voor. Soms wel een half uur van de 2 uur die we in totaal hadden. Dit deden we elke week opnieuw en beetje bij beetje zagen we het ijs bij de deelnemers breken. Muurbloempjes braken open en bleken kritische kijkers. En natuurlijk maakten we grapjes, over dat we de kijkervaring van de deelnemers voor altijd zouden verpesten.

Na deze uitgebreide sociale kick-off volgden we zoveel mogelijk een vast stramien: verdieping van de lesstof uit de vorige module; een introductie op de volgende module van de e-learning en een interactief element in de vorm van quizjes met korte (en vooral leuke) video’s die de principes achter het filmen verduidelijkten. Zo zorgde onderstaand filmpje (bij 0:38 min.) voor de nodige hilariteit, maar laat het ook haarfijn zien wat het effect van muziek in je video’s is.

Natuurlijk was er ook elke week de mogelijkheid tot het stellen van vragen. Voor de deelnemers die nog niet zeker genoeg waren, bleven wij na afloop van het vaste programma nog een half uurtje ‘hangen’ in Teams om zo ook hen een veilig moment te bieden. En daar werd dikwijls gebruik van gemaakt.

En vanaf de tweede sessie werd het pas echt spannend, want moest er voor het eerst eigen werk gepresenteerd worden. En als je nog nooit eerder een video opgenomen hebt is dit ongelooflijk spannend! Aangezien we 15 deelnemers hadden en slechts 2 uur per sessie, konden we maar 5 opdrachten per sessie bespreken. Maar over 3 sessies verdeeld is ieders werk tenminste één keer uitgebreid aan bod gekomen.

Bovendien zorgden we dat iedereen de dag voor de plenaire sessie via de mail uitgebreide feedback op hun ingeleverde werk had ontvangen. Een flinke klus, maar ontzettend leuk om te doen. En de creatieve ontwikkeling die we zo in 4 weken zagen gebeuren, was geweldig om mee te maken.

Scene 7: De Samenvatting

Na hard werken staat er nu een mooie e-learning, die bestaat uit 3 modules over preproductie, productie en postproductie. In elke module leidt één van onze adviseurs je via korte filmpjes door deze 3fasen in het filmproces. Elke module bevat wat interactieve quizelementen en wordt afgesloten met een test van 10 vragen. Aan het einde van de module wordt de opgedane kennis nog een keer getoetst. Klik hier voor een demo van de e-learning!

Daarnaast waren er 5 wekelijkse plenaire sessies. We begonnen met een kick-off waarin we elkaar leerden kennen, de e-learning deelden en bespraken wat iedereen uit de training hoopte te halen. De volgende 3 sessies stonden in het teken van één van de 3 fases in het filmproces (preproductie, productie en postproductie). Er werd verwacht dat in de week daarvoor de bijbehorende module uit de e-learning afgerond en dat de praktijkopdracht gemaakt was. De laatste sessies tenslotte was een feestelijke premièredag, waarin we de eindopdrachten van alle 15 deelnemers bekeken en bespraken.

En als je dan een maand later van één van de deelnemers zo’n supertof filmpje toegestuurd krijgt, mag je best concluderen dat je missie geslaagd is. En kunnen we de vraag of je via een online training praktische vaardigheden kan overbrengen en aanleren, dus met ‘ja’ beantwoorden!

Scene 8: Geleerde Lessen

De vertaling van een fysieke trainingsbijeenkomst naar een online variant inclusief e-learning was voor ons team een geval van 'learning by doing'. Zeker omdat de tijdsdruk hoog was. Je komt gaandeweg problemen en uitdagingen tegen, die zo snel mogelijk opgelost moeten worden. We hebben daarom enkele van onze leermomenten voor jullie op een rijtje gezet, met de insteek dat een open deur voor de één, een eyeopener voor de ander kan zijn.

• Een e-learning opzetten waarbij de vorderingen van studenten kan worden bijgehouden heeft nogal wat voeten in de aarde. Er moet een zogenaamd 'learning management system' ingericht worden, maar dat brengt weer allerlei AVG-vraagstukken met zich mee. Die extra moeite weegt vooralsnog niet op tegen de meerwaarde. Dit betekent dat onze e-learning niet bijhoudt waar je als student gebleven bent, of hoeveel vragen je goed beantwoord hebt. We hebben dit niet als problematisch ervaren.
• Na de eerste kennismaking bleek dat we een gevarieerde groep hadden wat betreft ervaring met filmen en monteren. Dit vonden we in het begin best spannend. Was het traject dat we uitgestippeld hadden voor iedereen uitdagend genoeg? Gelukkig bleek dat zelfs de meer ervaren deelnemers voldoende uit de training hebben kunnen halen.
• Het schrijven van een script is een vak apart en verdient extra aandacht in een volgend traject.
• De deelnemers gaven aan dat ze graag wat meer tijd tussen de plenaire sessies hadden, zodat ze meer tijd aan hun praktische filmopdrachten konden besteden. Voor het volgende traject hebben we de periode tussen plenaire sessies dan ook opgerekt naar 2 weken.
• De hyper-persoonlijke aandacht werkt fantastisch, maar kost ongelooflijk veel tijd. De persoonlijke feedback per e-mail, extra tijd voor vragen, last-minute aanpassingen aan de lesstof... Maar goed, als je dan uiteindelijk een compliment zoals hieronder krijgt, is het alle ‘moeite’ meer dan waard geweest.

"Ik had de eerste (en tweede) sessie de pech dat ik geen beeld had. De stemmen die tijdens de intro vertelden van de reeds opgedane ervaring vond ik intimiderend. Ik ben me echter veilig gaan voelen door jullie manier van feedback geven in de mail, maar ook tijdens de live sessies. Bij jullie voelde het al iets heel oprechts." - een deelnemer

• Deze prachtige feedback laat meteen ook de grootste uitdaging van een training videomaken via MS Teams zien: je bent ontzettend afhankelijk van een stabiele en sterke internetverbinding. Zeker het tonen van de gemaakte video’s verliep nog al eens met horten en stoten. Dat is helaas een gegeven waarmee je moet werken.
• We hebben inderdaad de kijkervaring van de deelnemers voor altijd verpest (lees: veranderd). "Hoe vaak wordt er geknipt in die scene?" "Wat voor 'point of view' wordt er gebruikt?" "Hé, is dat niet een cowboy-shot!?" We zijn dus geslaagd in onze opzet!
• Er zit ontzettend veel creativiteit in de bibliotheekwereld verstopt en er is niet veel nodig om deze los te weken. Het ontbreekt veel bibliotheken alleen aan de kennis en de middelen om dit voor elkaar te krijgen. Hopelijk hebben wij daar met deze laagdrempelige training een bijdrage aan kunnen leveren.

Scene 9: Cliffhanger

Zoals ik al eerder zei komen er nieuwe trajecten van de Bootcamp Video Maken, waarin we opnieuw met een select groepje van 15 deelnemers aan de slag gaan. De bootcamps zitten binnen no time vol, daarom werken we voor de nieuwe sessies met een reservelijst. Kijk op Bootcamp videomaken wanneer de eerste volgende bootcamp van start gaat en hoe jij je kan aanmelden voor de reservelijst.

Vragen?

Heb je vragen? En/of weet jij uit welke films de acht gebruikte gifjes afkomstig zijn? Laat me dat dan vooral weten via bootcamp@probiblio.nl!

Lees ook: de blogs van Adviseur Digitale geletterdheid Britt van Teijlingen over video’s maken vanuit huis, waarbij ze inzoomt op apparatuur en montagesoftware.

Foto boven: Jakob Owens, Unsplash