Directeur-bestuurder Frans Bergfeld: ‘Online kan altijd en altijd is nooit’

De Lonkende Leestafel ♥ Frans Bergfeld, directeur-bestuurder van Probiblio, voorzitter SPN, de samenwerkende POI’s. | Interview door Karen Bertrams en Alek Dabrowski, 2021

‘Een pak vind ik makkelijk, het is een uniform voor een directeur, daarin kan je formele en minder formele momenten van de dag aan.’ Frans Bergfeld, goedlachs en ontspannen van nature ontvangt ons in de groene junglekamer ten burele van Probiblio in onberispelijk blauw. De sokken zijn, net als het pak, van Hugo Boss; ‘Die kreeg ik erbij cadeau.’ Het is een warme dag in een vrij leeg gebouw, de meeste collega’s werken thuis en de aantrekkelijke kantine en het zonovergoten terras liggen er verlaten bij.

Minister van Knutselen

We nemen hem mee terug naar zijn studententijd aan de UVA in Amsterdam waar hij geschiedenis studeerde. Nee, hij had niet gedacht aan een dergelijke functie toen, in ieder geval lag er geen glansrol voor hem weggelegd in het onderwijs, wegens weinig geduld en didactische skills. Afgestudeerd op de Amerikaanse kant van de Iraanse Revolutie in 1978 die Khomeini aan de macht bracht en de Sjah verdreef. ‘Buitengewoon boeiend vind ik de machtsfactoren op het geopolitieke toneel. Het is belangrijk om te begrijpen waar het over gaat.’ Als vierjarige was hij trouwens Minister van Knutselen. ‘Ik was er slecht in, maar dat telde toen niet zo.’

Hij groeide op vlak bij de meest fantastische speeltuin van Nederland, Linnaeushof in Bennebroek, en frequenteerde de bibliotheek in Heemstede op woensdag- of zaterdagmiddag. ‘Je maakt je al jong patronen eigen en een groot aantal daarvan houd je vast.’ Zijn zoon van 15 is een fanatieke judoka, ‘En die leest voor geen meter! De meeste jongeren gaan nooit meer uit zichzelf lezen, wat mij betreft is dat de meest urgente zaak: willen mensen volwaardig kunnen deelnemen aan de maatschappij dan is goed kunnen lezen een vereiste. 27% van de kinderen verlaat de basisschool zonder te beschikken over een basaal taalniveau, wat kost dat wel niet? Docenten hebben te weinig tijd om enthousiasme en kennis te kweken over boeken, lezen en leesplezier.'

'Willen mensen volwaardig kunnen deelnemen aan de maatschappij dan is goed kunnen lezen een vereiste.'

'Ik houd van simpele oplossingen en elke school moet een goede actuele boekencollectie hebben en elke dag minstens een kwartier aan vrij lezen doen. Lezen is de essentie van school. Op een derde van de scholen is De Bibliotheek op school, een prima programma met haar leesconsulenten. Bij twee derde is geen dBos, er is dus werk aan de winkel. We moeten nog beter laten zien wat het oplevert. Collega Ellen Otten van Bibliotheek Waterland zegt: ‘Geef mij vijftien minuten met een kind en ik weet zeker dat ik een goed boek kan aanraden’. Dat geloof ik. Merel van Vroonhoven, voormalig directeur van de Autoriteit Financiële Markten en nu zij-instromer in het onderwijs, schrijft in de Volkskrant prachtige stukjes, bijvoorbeeld over hoe je kinderen helpt zich te ontwikkelen. Die inspireren mij.’

'Bij twee derde van de scholen is geen Bibliotheek op school. Er is dus werk aan de winkel.'

Liefde voor poëzie

In de uitgeversbranche, begonnen bij de Perscombinatie, had Frans verschillende leidinggevende functies met commerciële insteek, maar non-profit en meer maatschappelijk lonkte. Hij zette als manager zijn marketing skills in voor de nieuw te bouwen Bibliotheek van Almere waar hij vijf ontzettend leuke jaren had, om daarna Directeur te worden van Bibliotheek Waterland. Daar opende hij de week net als nu bij Probiblio met poëzie, een levenslange liefde die hem werd aangereikt door meneer Zurburg, de leraar Nederlands van het Coornhert Lyceum in zijn huidige woonplaats Haarlem. De Plint-posters in het klaslokaal brachten hem Jonge sla van Rutger Kopland. ‘Ik ging Bloem lezen, met prachtregels als ‘denkend aan de dood kan ik niet slapen’ en ‘ik heb van het leven vrijwel niets verwacht’. Van huis uit heb ik het niet meegekregen, ik was wel een kei in Sinterklaasgedichten en ik luisterde graag naar gitaarmuziek. Later kwam ik erachter dat ik ook beter naar poëzie kan luisteren.’

'Ik heb thuis zo’n meter poëzie staan.'

Vormvaste dichters, daar houdt hij van, Elsschot en Herman de Coninck, voornamelijk Nederlands en Vlaams. ‘Als ik nieuwe dichters wil ontdekken raadpleeg ik de jaarboeken van Plint, daar ontdekte ik ook Jaap Robben, ik kocht een exemplaar van Birk in de Broerenkerk in Zwolle en kon het later die avond door Jaap Robben laten signeren. Ik heb thuis zo’n meter poëzie staan. Het gaat bij mij ook om het associatieve, van Joke van Leeuwen houd ik ook. Er wordt weinig poëzie gelezen, daarin kunnen we ook iets betekenen. Qua programmering geloof ik wel dat je vanuit het onderwijs prima kan samenwerken met De Schrijverscentrale, De Schoolschrijver, een Voorleeswedstrijd en Jonge Jury of De Weddenschap, maar het moet ingebed worden en in samenhang zijn met de rest van wat je doet. Haal publiek binnen op interesse en volg ze. Onze nieuwe collega David Rozema checkte bijvoorbeeld wat de gamers die we in de bibliotheek Waterland binnen hadden op hun bibliotheekpasjes hadden staan en toen bleek tot onze verrassing dat ze wel degelijk boeken leenden.

Foto rechts: Joke van Leeuwen – Me sokke sakke so

Uniek in likability

‘De bibliotheken leveren een prachtige bijdrage aan de samenleving en, om Rutte met zijn uitspraak over de hypotheekrente te parafraseren, zouden moeten worden uitgevonden als zij niet al bestonden. We zijn heel likeable, in een onderzoek daarover op de socials valt geen onvertogen woord over bibliotheken, daarin zijn we toch bepaald uniek. Waar ik me wel zorgen over maak is de begrenzing van onze taken; een kwart van de mensen is niet informatievaardig en wordt door de overheid om met diezelfde overheid te communiceren, verwezen naar ons. Voor te weinig geld voeren wij die dienstverlening uit. Een onafhankelijke opstelling is in deze heel belangrijk, we zijn geen verlengstuk van de overheid maar een betrouwbare, onafhankelijke partij. Als Probiblio helpen wij bibliotheken met het nadenken over en het maken van beleidskeuzes. Ook het brengen van meer samenhang in de eilandjescultuur in de branche zal een betere balans brengen, als aankomend voorzitter van SPN kan ik daar ook een rol in spelen.’

'We zijn geen verlengstuk van de overheid maar een betrouwbare, onafhankelijke partij.'

Urgentie creëren

En over 20 jaar? ‘Ik ken geen plek in de samenleving waar zoveel verschillende groepen elkaar tegenkomen en bijzondere verbintenissen aangaan, zoals vrijwilligers en nieuwe Nederlanders. Urgentie creëren om informatievaardigheid hoog op de agenda te houden is de belangrijkste uitdaging, publiek gidsen in het enorme aanbod, hoe kijk je naar- en ontsluit je informatie. En nieuwe instroom van divers personeel en een hbo-opleiding garanderen, waarbij je de expertise van de bibliothecaris echt serieus mag nemen.’

‘Het was een raar jaar, dat eerste jaar bij Probiblio en ik heb echt de wandelgangen en lunchtafelgesprekken gemist. Ik ben wel aangenaam verrast door hoe soepel de samenleving zich heeft aangepast. Maar niks kan tippen aan live, want online kan altijd en altijd is nooit. De kracht van het bijwonen van een echte voorstelling is onbetaalbaar, daar verheug ik me zeer op.’

De Lonkende Leestafel is ook terug naar live en is vol verwachting naar ‘binnenkort, in dit theater…’

Foto boven het artikel: in de groene junglekamer van Probiblio

Foto's: Jari Nuno

Over de Lonkende Leestafel

De Lonkende Leestafel is de community van ondernemende bibliotheekprofessionals. In deze interviewreeks gaan we in gesprek met avontuurlijke types. Lees meer over de Lonkende Leestafel.

Ook een Lonkende Leestafel interview? Maak een afspraak met Karen Bertrams.

Lees ook: Afscheidsinterview met een krokettenman en keuterboer: ‘Niets is onmogelijk’