Programmering digitaal burgerschap: inzichten en stappen

Hoe zorg je als bibliotheek voor passende programmering voor het vergroten van digitale vaardigheden van volwassenen? Die vraag stond centraal tijdens een deelsessie van de Kenniscirkel Digitaal burgerschap, op 23 juni 2022 in museum Beeld en Geluid Den Haag. Adviseur Digitale geletterdheid Aniek van Son verzorgde de sessie samen met adviseur Basisvaardigheden Josja Pieterse. Ze gaat in op het begrip digitaal burgerschap en deelt 3 inzichten en een stappenplan voor programmering in jouw bibliotheek.

Nederland kent circa 2,5 miljoen digitaal ongeletterden die geen of beperkte digitale vaardigheden hebben (Themapublicatie 'Burgerschap in een digitale samenleving', 2022). Dit is problematisch, omdat online steeds meer de plek wordt waar je als burger in de samenleving participeert. Het digitaal vaardig maken – en houden – van Nederlandse burgers is dan ook één van de grootste maatschappelijke opgaven van dit moment.

Om het brede begrip digitaal burgerschap meer te trechteren, gaan we uit van 3 elementen:

1. Digitale vaardigheden

2. Digitale weerbaarheid

3. Participatief burgerschap

Gecombineerd zorgen deze elementen ervoor dat burgers volwaardig, verantwoord en actief meedoen aan de digitale samenleving (Bibliotheeknetwerk). Als bibliotheek is het goed om te beseffen dat veel van je bestaande programmering vaak al raakt aan deze beschrijving. Om hier meer zicht op te krijgen, gingen we tijdens de Kenniscirkel Digitaal burgerschap op 23 juni op ontdekkingstocht.

Op ontdekkingstocht: 3 inzichten

Tijdens de deelsessie 'Programmering voor volwassenen, van kwetsbaar tot zelfredzaam' dompelden we ons samen met 30 bibliotheekmedewerkers onder in digitaal burgerschap en programmering. We brachten al bestaande doelgroepen en programma's in kaart en bespraken welke kansen we nog zien in het ontwikkelen van aanbod. Ook was er een speeddate, waarbij kennisuitwisseling centraal stond. De sessie leverde de volgende 3 inzichten op.

Foto boven: bibliotheekmedewerkers gaan met elkaar in gesprek tijdens de deelsessie 'Programmering voor volwassenen, van kwetsbaar tot zelfredzaam'.

1. Bepaal van tevoren welke doelgroepen je (binnen het programma Digitaal burgerschap) wilt bedienen en breng deze in kaart.

Wanneer je van tevoren je doelgroepen bepaalt, kan je veel secuurder te werk gaan. Zo kan je – voordat je echt met de uitvoering begint – bekijken of je de juiste doelgroepen bedient. Of dat je misschien met derden moet samenwerken voor bijvoorbeeld meer spreiding.

Betrek ook de doelgroep. De behoefte van een doelgroep haal je het beste naar boven door met deze groep in gesprek te gaan. Een tip van een deelnemer: ga ook buiten de muren van de bibliotheek met mensen in gesprek.

Tijdens de sessie zelf bleek het waardevol om er een groot vel papier bij te pakken en op te schrijven over welke doelgroepen het nou eigenlijk gaat. Doe dit bijvoorbeeld met collega's uit verschillende teams. Vergeet de 'digitaal comfortabele oudere' niet!

2. Structureer je aanbod

Bied niet zomaar losse programma’s aan, maar zoek naar samenhang in je aanbod en creëer een doorlopende leerlijn. Let hierbij ook op de manier waarop je je aanbod ontwikkelt: vanuit het aanbod dat er al is, of vanuit een vraag van een bezoeker?

Een ander inzicht is dat sommige programma’s meerdere doelen en doelgroepen bedienen. Maak slim gebruik van deze kruisbestuiving en werk intern met collega's samen om verbindingen te leggen. Ga bijvoorbeeld eens aan de slag met het verbindingsformat van Probiblio, om uit te zoeken welke overeenkomsten er tussen programma's te vinden zijn. Het format is ontwikkeld door onze adviseurs Basisvaardigheden voor het Informatiepunt Digitale Overheid, maar ook voor andere programma's inzetbaar. Lees ook de toelichting op het gebruik van het format.

3. Vind niet zelf opnieuw het wiel uit

Er gebeuren zoveel mooie dingen bij bibliotheken! Leer van je directe collega’s, maar ook zeker van collega’s bij andere bibliotheken. Ga eens op bezoek bij een bibliotheek waar je nog niet geweest bent, stel je vraag op BiebtoBieb, of bel een bibliotheekmedewerker op om te vragen hoe zij dingen aanpakken. Daarnaast beginnen we met digitaal burgerschap niet bij nul: er gebeurt al van alles. Vind haakjes en benut wat er al is! Ga in gesprek om behoeften naar boven te halen. Gebruik digitaal burgerschap hierbij als middel, niet als doel.

Aan de slag in 4 stappen

Wil je in jouw bibliotheek graag aan de slag met programmering rond digitaal burgerschap, maar weet je niet goed waar je moet starten of hoe je het vorm moet geven? De volgende stappen hebben we (deels) doorlopen tijdens de kenniscirkel. Doe hetzelfde eens met je collega’s!

Stap 1

Breng in kaart op welke doelgroepen jullie je – binnen de organisatie en op het gebied van digitaal burgerschap – momenteel focussen en welke programma's je daaraan hebt gekoppeld. Hou rekening met subdoelgroepen! Dit is belangrijk om gericht te kunnen werken.

Stap 2

Organiseer een speeddate met verschillende medewerkers en ontdek waar kansen liggen. Gebruik onderstaande vragen en zorg dat medewerkers de antwoorden noteren.

• Werk je aanbod of vraaggericht?
• Welke doelgroep(en) zou je willen bereiken? Waarom?
• Welk programma mag volgens jou echt niet ontbreken?
• Waar krijg je energie van (doelgroep/programma)? Waarmee wil je direct aan de slag?
• Wat wil je betekenen voor de bezoekers? Welke rol wil je als bibliotheek pakken?
• Ligt er achter elk programma een duidelijk doel? I is het duidelijk waarom jullie dit aanbieden?
• Welke programma’s kan je met elkaar verbinden? Welke uitdagingen komen daarbij kijken?

Stap 3

Leg de genoteerde antwoorden naast elkaar en bekijk of je overeenkomsten of juist verschillen kan ontdekken. Noteer de inzichten!

Stap 4

Plan een nieuwe bijeenkomst in en gebruik de opgedane inzichten als leidraad. Waarmee moeten jullie echt aan de slag?

Vragen?

Ik hoop dat bovenstaande inzichten en stappen je helpen bij het vormen van een beeld van digitaal burgerschap in jouw bibliotheek. Heb je naar aanleiding hiervan vragen? Neem dan contact met me op via avson@probiblio.nl. En ben je op zoek naar concrete programmering op het gebied van digitaal burgerschap? Bibliotheeknetwerk heeft een overzicht van programma’s die al bij de programmalijn Digitaal burgerschap aansluiten. 

Subsidie voor digitaal burgerschap

Werkt jouw bibliotheek aan een project dat aansluit bij de de programmalijn Digitaal burgerschap? Dan kan je bij Stichting Pica subsidie aanvragen. De eerste stap is het maken van een lokaal plan samen met Probiblio/jouw POI. Het plan maakt duidelijk waarop je je wilt richten en kan de voorzet zijn voor een breder gesubsidieerd traject. Voor het invullen van het lokaal plan is in eerste instantie 3000 euro beschikbaar. Dus ben je ervan overtuigd dat jouw project voortuitgang kan boeken binnen de bibliotheeksector en wil je je plan graag breder beschikbaar stellen? Neem dan contact op met adviseur Digitale geletterdheid Erik Reuvers.

Bekijk ook:

• Jongeren en digitaal burgerschap: de kracht van fictie. Blog van adviseur Digitale geletterdheid Marloes Manshanden.
• Wat betekent de programmalijn Digitaal burgerschap voor bibliotheken? Blog van adviseur Digitale geletterdheid Erik Reuvers.
• Dossier Digitaal burgerschap op Bibliotheekinzicht.
• Onderzoek naar digitaal burgerschap in bibliotheeksector (juni 2022)
• Meer informatie over Probiblio's dienstverlening op het gebied van digitaal burgerschap.