Terugblik op Het Nationale Bibliotheekcongres over digitaal burgerschap

Hoe kunnen bibliotheken invulling geven aan het thema digitaal burgerschap? Die vraag stond centraal tijdens Het Nationale Bibliotheekcongres afgelopen maart. De onderwerpen liepen uiteen van kunstmatige intelligentie en desinformatie, tot citizen science en open badges. Deze laatste twee waren voor velen nieuw en vormden het hoogtepunt van het congres. Adviseur Educatie Souhaïlla El Ghoulbzouri licht de begrippen toe en sprak met Melissa Prins over Talent Valley, de proeftuin van Bibliotheek AanZet uit de programmalijn digitaal burgerschap.

Citizen science: voor betrokken burgers

Citizen science is een hippe Engelse term die je steeds vaker tegenkomt, in elk geval vaker dan het Nederlandse ‘burgerwetenschap’. Volgens de Mentimeter-poll tijdens de werkconferentie hadden velen in het publiek nog niet eerder van de term gehoord. Dus wat houdt het precies in? Citizen science gaat om onderzoeken waarbij burgers actief betrokken worden. Denk aan projecten waarin burgers samen met onderzoekers aan de slag gaan om metingen uit te voeren en te analyseren. De betrokken burgers zijn zich bewust van wat er kan met data en hoe ze deze zelf kunnen inzetten.

In Stadslab, een project van de bblthk Wageningen, zijn ze concreet aan de slag gegaan met citizen science en streven ze naar ‘data-smart burgers’. Het lab organiseert programmering rondom digitaal burgerschap en voorziet in een netwerk dat inwoners ondersteunt en begeleidt in het doen van hun eigen onderzoek. Ook biedt Stadslab een podium om het onderzoek bekendheid te geven en de dialoog aan te gaan. Zoals vermeld in hun presentatie: 'Door hun informatiepositie te versterken, creëren bewoners grip op hun eigen leefomgeving en zijn zij sterkere gesprekspartners voor overheden en bedrijven.'

Open badges voor 'een leven lang leren'

Ook met de introductie van open badges leek voor velen zich een nieuwe wereld te openen. Een open badge kun je zien als een digitaal en deelbaar bewijs van een leerervaring. Als iemand een badge heeft verworven, zegt dat dus eigenlijk dat iemand zich een bepaalde vaardigheid eigen heeft gemaakt of bepaalde kennis heeft opgedaan. In het kader van transparantie wordt deze kennis ‘open’ aangeboden en is het streven om het toegankelijk te maken voor iedereen.

Doug Belshaw is medeoprichter van de coöperatie We Are Open Co-op. Tijdens het congres vertelde hij over de link tussen open badges en digitale geletterdheid, waarop hij is gepromoveerd. Open badges kunnen uitstekend ingezet worden in (informele) leeromgevingen, maar ook in het bedrijfsleven bij organisaties die ‘een leven lang leren’ ondersteunen. Dougs verhaal sloot dus aan op zowel digitaal burgerschap, als op persoonlijke ontwikkeling. Dat maakt het ontzettend interessant voor de proeftuin Talent Valley van Bibliotheek AanZet, die tot doel heeft de talenten van jongeren verder te ontwikkelen. Ik ging hierover in gesprek met projectleider Melissa Prins.  

Talent Valley: proeftuin digitaal burgerschap

Foto: Melissa Prins (fotograaf: Jari Nuno)

Wat houdt jullie proeftuin precies in?

‘Met Talent Valley willen wij samen met jongeren tussen de 15-27 jaar die intrinsiek gemotiveerd zijn werken aan hun zelfontwikkeling. De focus ligt daarbij op de ontwikkeling van hun 21e-eeuwse vaardigheden; hier zit dan ook de aansluiting met digitaal burgerschap. Maar digitale vaardigheden zijn niet het enige waaraan wordt gewerkt: ook ontplooiing op het gebied van soft skills vormt een belangrijk onderdeel van het programma. Denk aan de gegeven masterclass ‘online identiteit’, waarin we aandacht besteden aan hoe je jezelf het beste (online) kunt presenteren. Talent Valley zorgt er niet alleen voor dat jongeren zich bewust zijn van hun eigen skills, maar ook dat de jongeren elkaars skills weten te benutten. Door ze een platform te bieden, is de rol van de bibliotheek vooral faciliterend en ondersteunen we daar waar mogelijk.’

Bij citizen science zagen we al dat burgers actief worden betrokken bij projecten. Waarom hebben jullie bij Talent Valley gekozen voor co-creatie als werkvorm?

‘We ervaren een kloof tussen het aanbod en de behoefte van deze talentvolle doelgroep, die niet makkelijk naar de bibliotheek komt. Met Talent Valley willen we jongeren een stem geven en hun eigen interesses vooropzetten. Zo weten we zeker dat het programma aansluit op hun behoeften. Daarnaast nemen zij een netwerk mee waarover we als bibliotheek (nog) niet beschikken. In het kader van pay it forward kunnen de deelnemers dan optreden als rolmodel en peer educator. Zo zorgen we ervoor dat positieve zaadjes worden geplant en de kennis wordt doorgegeven, zodat het niet bij die ene groep deelnemers blijft.’

Hoe zou je open badges kunnen koppelen aan Talent Valley? 

‘De gemene deler tussen Talent Valley en Dougs verhaal over open badges, is in elk geval de focus op persoonlijke ontwikkeling. Bij Bibliotheek AanZet zijn we nog aan het onderzoeken of en zo ja, hoe open badges kunnen worden ingezet bij Talent Valley. Maar ik denk nu aan het gebruik ervan als communicatiemiddel. Als we het hebben over talentontwikkeling en persoonlijke ontwikkeling, lijkt er een taal te missen voor onze doelgroep en stakeholders (werkgevers) om het er met elkaar over te hebben. Open badges kunnen hierin een oplossing bieden, als een leidraad om jezelf heel bewust vragen te stellen zoals: ‘welke vaardigheden heb ik nodig in deze loopbaan?’. Vervolgens kun je heel resultaatgericht stappen zetten en deze ook monitoren. Dit kan de doelgroep wellicht helpen om eerder een passende plek te vinden op arbeidsmarkt.’   

Hoe vertaalbaar is Talent Valley naar andere bibliotheken?

‘Ik denk dat bibliotheken die net starten met jongerenparticipatie zeker wat kunnen hebben aan Talent Valley. Vooral onze opgeleverde toolkit kan een goed uitgangspunt bieden. Sowieso zijn we bereid om andere bibliotheken te ondersteunen die interesse hebben in werken met jongeren. We kunnen toelichting geven op Talent Valley in het algemeen, maar bijvoorbeeld ook uitleggen hoe we het hebben aangepakt met samenwerkingspartners. Mijn droom is dat Talent Valley zo geconsolideerd raakt in de bibliotheeksector, dat het over een paar jaar past in het rijtje van Boekstart en Hiphopinjebieb!'

Meer informatie

Wil je meer weten over digitaal burgerschap en wat het voor jouw bibliotheek of programmering betekent? Neem contact op met adviseur Digitale geletterdheid Erik Reuvers.

Lees/bekijk ook:

• 'Wat betekent de programmalijn Digitaal burgerschap voor bibliotheken?' Blog van adviseur Digitale geletterdheid Erik Reuvers.
• 'Ik wil elke dag even verliefd zijn'. Interview met Melissa Prins over Hiphopinjebieb (juni 2020).
• Meer informatie over onze dienstverlening rondom de Community Library, een bibliotheek die mede wordt vormgegeven door een (deel van) de lokale gemeenschap.