De Virtuele Vestiging: ‘Zo laten we Nederland een leven lang leren’

De bibliotheekwereld verandert continu. De wensen van bibliotheken rondom systemen en functies veranderen mee. Verschuivende rollen van de bibliotheek en nieuwe technologische ontwikkelingen vragen voortdurend om aanpassing en vernieuwing. Vanuit die behoeften werken Probiblio en Bibliotheek AanZet samen aan de Virtuele Vestiging, waarin de bibliotheek diensten en producten online gaat aanbieden en hiermee gericht doelgroepen kan bedienen.

De wens voor een online bibliotheek die alles biedt dat de fysieke bibliotheek ook doet én meer, wordt steeds sterker. Bram ter Stege, informatiemanager bij Probiblio, houdt die trend al een tijd in de gaten. ‘Vroeger waren we gebaat bij een fysieke bibliotheek, waar je echt héén moest. Nú kunnen we de bibliotheek naar de klant brengen. In een maatschappij waar de bibliotheek enorm moet concurreren om aandacht, is het belangrijk precies te weten wie de klant is en hoe die geholpen wil worden. Dat heeft alles te maken met de functie van de brede educatieve en maatschappelijke bibliotheek, waarin de bibliotheek helpt met een leven lang leren. Het moet voor bezoekers duidelijk zijn dat de bieb meer is dan boeken.’

Definitie De Virtuele Vestiging:

'Samen met de community is de bibliotheek een belangrijke fysieke en digitale plek op het gebied van leven lang leren (met extra focus op taal en digitale vaardigheden), leesbevordering, persoonlijke ontwikkeling en informatie. De bezoekers hebben de beleving van een virtuele bibliotheekvestiging letterlijk 24/7 vanuit de broekzak binnen handbereik.'

De afgelopen jaren heeft Bibliotheek AanZet zelfstandig al flink geïnvesteerd in het Virtueel Bibliotheek Platform (VBP). Ronald Capelle, Programmamanager Digitalisering Bibliotheek AanZet: ‘Wij wilden in 2018 de stap maken van traditionele bibliotheek naar een vernieuwde, brede maatschappelijk en educatieve bibliotheek. En dat betekent online aanwezig zijn. We wilden een website ontwikkelen met veel meer mogelijkheden dan de bestaande opties, bijvoorbeeld vanuit de KB. We hebben onderzoek gedaan naar wat die brede maatschappelijke bibliotheek zou moeten faciliteren online en zijn steeds beter te weten gekomen wat wel en niet werkt. Dat komt voornamelijk doordat we zelf op het platform kunnen ontwikkelen in korte cycli en veel grip hebben op de data. We vragen ons veel beter af in hoeverre de informatie die we plaatsen interessant is voor de gebruiker. We introduceerden een nieuwe werkwijze: doelgroepgericht in plaats van aanbodgericht. Het aantal websitebezoeken is het afgelopen jaar verdrievoudigd.’

Vlaggenschip

Bibliotheek AanZet is geselecteerd als pilot-bibliotheek voor het ontwikkelen van een ‘Virtuele Vestiging’. Met dit vlaggenschip willen Probiblio en AanZet laten zien wat er allemaal kan. Op dit moment betekent dit dat gebouwd wordt op het VBP om de website uit te breiden naar een virtuele vestigingbeleving. Nieuwe functionaliteiten, nieuwe manieren om het publiek te bereiken, interconnectief (open om met andere software en applicaties te verbinden, bijvoorbeeld Wise) en meer content, bijvoorbeeld doorleestips. Ronald: ‘De site is nu nog redelijk plat, maar de ambitie is om het veel interactiever te maken en ook een platformfunctie te faciliteren, waarbij aanbieders en vragers samenkomen. Andere bibliotheken kunnen gebruikmaken van wat wij hebben ontwikkeld, zo is De Nieuwe Bibliotheek in Almere nu live met een versie waarin ze hun eigen huisstijl en content gebruiken.’

'Het aantal websitebezoeken is het afgelopen jaar verdrievoudigd.'

Bibliotheek van de toekomst

Gaat de ontwikkeling dan allemaal van een leien dakje? Ronald: ‘Waar we met name tegenaan lopen is dat we hele grote ambities hebben en andere bibliotheken zoeken om die ambities waar te maken. De virtuele vestiging sluit naadloos aan bij de netwerkagenda, waarbij het belangrijk is dat inwoners kunnen blijven meedoen, talenten kunnen worden ontwikkeld en de kansen van de burger worden vergroot. Maar dit zijn enorme doelen. Als bibliotheeksector zullen we de handen ineen moeten slaan. We hebben een gedeelde infrastructuur nodig en zullen ook gezamenlijk moeten investeren. Bibliotheken kunnen dat niet in hun eentje, terwijl ze wél vaak dezelfde ambities hebben.’

'De virtuele vestiging sluit naadloos aan bij de netwerkagenda. Maar die ambities kunnen bibliotheken niet in hun eentje waarmaken. Dat moeten we gezamelijk doen.'

‘We zoeken daarom naar bibliotheken die zichzelf zien als koploper en die actief willen meebouwen aan het platform én de toekomst. Dat houdt in het ontwikkelen van nieuwe functionaliteiten maar ook het creëren van content. Kleine bibliotheken zullen hier niet zo snel aan toe zijn, maar koplopers die het nut en de noodzaak inzien van het online aanwezig zijn, kunnen aanhaken.’

‘Voor deelnemende bibliotheken is het voordeel aan dit platform dat je zelf aan de knoppen zit. Je krijgt grip op de resultaten die je boekt, kunt functies introduceren die jij mist en je kunt ambities en targets stellen op digitaal vlak. Het stimuleert ook het resultaatgericht werken. Het vraagt niet per se om een andere werkwijze, maar je moet het wel echt willen.’

Drie horizonnen

Ronald: ‘We werken in dit project toe naar drie horizonnen, om zo de strategie stapsgewijs efficiënt te realiseren. Stap één is het neerzetten van een goede basis en het optimaliseren van bestaande processen, diensten en producten. Dat klinkt simpel, maar dat is er nu nog niet. Uit de onderzochte klantreizen bleek dat mensen niet weten wat er allemaal te vinden is in de bibliotheek en niet weten waar ze moeten beginnen. De categorieën van de bieb zijn vaak onbekend, ook voor veel jonge lezers. Mensen weten niet wat voor activiteiten er zijn en komen daar pas te laat achter. Dit zijn allemaal pijnpunten en kansen waar we nog niet echt goed mee om zijn gegaan.’

'In stap 1 richten we ons op het optimaliseren van bestaande processen. Pijnpunten waar we nu nog niet goed mee zijn omgegaan.'

‘Horizon twee richt zich op technologieën en oplossingen en die al bekend zijn, maar nog niet in onze sector. De focus ligt op het ontdekken van nieuwe businessmodellen in andere marktsegmenten en het actief betrekken van het sociale netwerk. We introduceren bijvoorbeeld een online leerplatform waardoor het voor de bibliotheek mogelijk is om leden een persoonlijke ervaring te bieden en te experimenteren met verschillende abonnementsmodellen. Hiermee komt het echt tot leven. Horizon drie is de verre toekomst en draait om disruptieve innovatie. Denk bijvoorbeeld aan een privacy-vriendelijke assistent die voor je denkt in termen van leven lang leren.’

‘De Virtuele Vestiging moet een aanvulling zijn op iemands leven, maar niet alleen in de broekzak. Het moet er juist voor zorgen dat mensen meer naar de fysieke bibliotheek toekomen, omdat we ze meer te bieden hebben. Meer aanbod in de catalogus, op het gebied van activiteiten én mensen en organisaties ontmoeten binnen jouw interessegebied.’

'De Virtuele Vestiging moet een aanvulling zijn op iemands leven, maar niet alleen in de broekzak. Het moet er juist voor zorgen dat mensen meer naar de fysieke bibliotheek toekomen.'

Sterke visie

Binnenkort verschijnt een productvisie om het project beter te kunnen etaleren. Ronald: ‘Innovatie is meer dan het product zelf: we moeten mensen warm maken voor waar het naar toe gaat.’

Later dit jaar volgen een prototype en een business case. Bram: ‘Met het prototype willen we mensen precies laten zien wat je met het Virtueel Bibliotheek Plaform kan en de business case is bedoeld om vast te leggen wat we hebben geleerd, waar behoeftes liggen voor het product en wat bibliotheken ervoor over hebben om hierin te stoppen. Dit zal ons veel vertellen over het succes van het project in de toekomst.’

Ronald: ‘Het digitale tijdperk biedt heel veel kansen voor de bibliotheek, maar je moet er een andere denkwijze voor hebben dan de manier waarop de bibliotheek de afgelopen 30 jaar eruit heeft gezien. Daar is toewijding en volharding voor nodig en ook een hele sterke visie. Dat kunnen we alleen gezamenlijk waarmaken.’

Meer informatie

Het project De Virtuele Vestiging valt onder Probiblio’s overkoepelende opgave De effectieve bibliotheek.

Lees en bekijk ook:

• Maak kennis met projectleider Informatiesystemen Koen Baaij
• Digitale revolutie in bibliotheekland (Hoppinger)
• Bibliotheek AanZet en De Nieuwe Bibliotheek slaan handen ineen voor virtuele vestiging (Bibliotheekblad)

Bekijk ook dit filmpje (Hoppinger):