Bordspellen in de Bibliotheek

2018

Toen mijn collega mij laatst vertelde dat een van de bibliotheken uit ons netwerk misschien bordspelevenementen wilden gaan organiseren, maakte mijn spellenhart een sprongetje. Waarom ik zo blij werd van dit nieuws? Omdat ik al langer denk dat bibliotheken bij uitstek de geschikte plek zijn om spellen te spelen. Digitale spellen zie je al in veel bibliotheken, hier schreef Erik al eens een stuk over. En ook zien we al op meerdere plekken escaperooms opduiken in bibliotheken, wat natuurlijk ook een spelvorm is. Mocht je dat leuk vinden, kan ik je doorverwijzen naar onze Break-In Boxen: omgekeerde escaperooms. Maar nu wil ik het graag hebben over bordspellen: met z’n allen rond de tafel zoals vroeger op zondagmiddag. En daar heb ik een paar redenen voor. Allereerst staan bij veel bordspellen verhalen centraal, wat natuurlijk goed past bij de Bibliotheek als ‘plek van verhalen’. Daarnaast train je met bordspellen waardevolle vaardigheden. Tijdens het spelen train je zelfs je 21st century skills. En als laatste bieden bordspellen de mogelijkheid om veel doelgroepen aan te spreken en samen te brengen. In deze longread zal ik dit verder uitleggen.

 

Bordspellen

Er zijn families waarbij bordspellen zorgden voor de nodige familieruzies. Maar de meeste mensen zullen goede herinneringen hebben aan de kneuterige familieaangelegenheden op zondagmiddag waarbij Ganzenbord, Stratego, Rummikub, Monopoly, Risk of Scrabble op tafel kwam. (Foto: Ungeek)

Bij ons thuis hield dit zo’n beetje op toen mijn broer online spellen ging spelen, mijn zusje en ik op zondag tot drie uur in bed lagen en mijn moeder verslaafd raakte aan Wordfeud. Mijn vader had toch altijd al een hekel aan spellen en was al lang blij dat hij niet meer mee hoefde te spelen. Alleen in vakanties en op feestdagen werden de bordspellen nog eens afgestoft.

Tot een paar jaar geleden! Bij toeval raakten we op vakantie verzeild in een bordspellenwinkel in Leeuwarden waar een grote groep jong volwassenen (voornamelijk mannen met baarden) op zaterdagmiddag fanatiek aan het spelen waren. De verkoper vertelde dat bordspellen weer steeds populairder werden en er inmiddels écht veel interessantere spellen waren dan Monopoly. Na een uitgebreide tour door de winkel, bleken er inderdaad meer spellen te zijn dan een mens kan spelen in zijn leven. 

De stijgende populariteit van bordspellen blijkt een wereldwijd fenomeen. In 2016 groeide de verkoop van bordspellen in de V.S. met 28% ten opzichte van het jaar daarvoor (bron: NPD Group). En in de jaren 2017 – 2022 wordt een wereldwijde groei van nog zo’n 9% verwacht. (bron: Research and Markets, ‘s werelds grootste marktonderzoekbureau).

Naast de nog steeds immens populaire spellen zoals Kolonisten van Catan en Monopoly, is er vooral een toename van fantasyspellen en co-operatieve spellen (waarbij de spelers niet tegen elkaar maar mét elkaar spelen). Veel spellen hebben een sterk narratief, je speelt écht een verhaal. Dit in tegenstelling tot de ‘oudere’ spellen waar vooral het spelmechanisme belangrijk was. Hierover straks meer. 

Een van de plekken waar de populariteit van bordspellen duidelijk wordt, is Kickstarter. Op deze crowdfundingwebsite kunnen gebruikers hun concept voor een bordspel uploaden en andere gebruikers kunnen dit project ‘backen’, en dat wordt dan ook heel veel gedaan. Het spel Exploding Kittens haalde via Kickstarter bijvoorbeeld bijna 9 miljoen dollar binnen. Op het moment dat ik dit artikel schrijf, staan er 15.476 bordspelprojecten op Kickstarter. Zegt genoeg lijkt me.

Waardoor de bordspellen weer helemaal terug zijn, is lastig te zeggen. Vermoed wordt dat het een ‘tegenreactie’ is op alle digitale media en technologieën. Juist nu is er weer behoefte aan gezelligheid en interpersoonlijke contact, als tegenhanger van het onpersoonlijke van online contacten. Een bordspel zorgt voor een gemeenschappelijke activiteit, waarbij de gezelligheid wellicht zelfs belangrijker is dan het spel zelf. Ook zouden bordspellen het gevoel van simpelere tijden weer oproepen.

In de afgelopen jaren is het aantal spellenwinkels en bordspellencafes flink toegenomen. In de bordspellencafe’s kun je gezellig bordspellen uitproberen onder het genot van wat te eten, een biertje of een kop koffie. Vaak betaal je een paar euro entree en daarvoor kan je onbeperkt spellen proberen, krijg je uitleg over de spellen van werknemers en kun je eventueel ter plekke ook spellen kopen. Door de combinatie van café en bordspellenwinkel komt er een heel gevarieerd publiek af op deze cafés. Sommige bezoekers komen echt voor de spelletjes, en sommige gewoon voor een drankje of de gezellige sfeer. (Foto onder: Bordspelcafe The Boardroom Haarlem)

Bordspellen en verhalen

De Bibliotheek: plek van verhalen. Wat is er lekkerder dan helemaal verdwijnen in het verhaal van een goed boek? Dat kan dus ook in een bordspel! Goed, misschien is Rummikub niet heel meeslepend, maar er zijn laatste jaren veel verhalende spellen verschenen. Opvallend is dat veel van deze verhalende spellen binnen het genre fantasy vallen. Je hebt ook spellen die echt een boek als uitgangspunt nemen. Vaak zijn dat boeken die ook verfilmd zijn. We kunnen grofweg onderscheid maken in drie soorten bordspellen die te koppelen zijn aan verhalen. Allereerst heb je remakes van bestaande spellen. Een bestaand spel wordt dan uitgebracht in een special edition, bijvoorbeeld een boek-editie. Dan heb je ook nog spellen die worden bedacht aan de hand van een boek. En als laatste heb je story-driven games waarbij het spelverloop wordt bepaald door het verhaal.

Remakes van bestaande spellen met boekthema

Soms worden er speciale edities van bordspellen uitgebracht, bijvoorbeeld een film- of een boekeditie. Vooral van het spel Monopoly zijn veel boekedities gemaakt waaronder Alice in Wonderland, een Bijbeleditie, Game of Thrones, Marvel Comics, de Hobbit en Twilight. Ook erg populair is de Lord of the Rings editie van het spel Risk. Voor de iets jongere spelers is de Cluedo versie van Harry Potter erg aan te raden. 

Deze spellen hebben dan wel het thema van een boek, maar zijn op zichzelf nog niet erg verhalend. Het spelmechanisme is belangrijker dan het narratief. Wel leuk natuurlijk om deze spellen aan je bibliotheekcollectie te koppelen. 

Spellen aan de hand van een boek

Er worden niet alleen remakes gemaakt met boekthema, er komen ook speciale spellen uit naar aanleiding van een boek. Aan de hand van de Harry Potter boekenreeks zijn bijvoorbeeld een heleboel spellen verschenen: onder andere het WegisWeg Gezelschapsspel en Harry Potter Hogwarts Battle. Of duik een dag in het leven van Jane Austen’s bekendste boek met het Pride and Prejudice bordspel (zie foto: van Forever Young Adult). Maar ook familiespellen zoals het Dolfje Weerwolfje kaartspel, Knibbel Knabbel Knuisje en In de Ban van de Ring Familiespel zijn goed op hun plaats in een Bibliotheek.

Story-driven games

Dan is het nu tijd voor de écht verhalende spellen, story-driven games: spellen waarin het verloop wordt bepaald door het verhaal, en niet volgens een vast spelmechanisme. Deze spellen zijn vooral geschikt voor jongeren en volwassenen en zijn niet persé gelinkt aan een boek. 

Veel story-driven games zijn RPG’s (Role Playing Games, oftewel rollenspellen). Hoewel er ontzettend veel verschillende RPG’s zijn, hebben ze allemaal gemeen dat de spelers zich in een imaginaire wereld bevinden, een personage besturen en dat er tijdens het spel een verhaal wordt verteld. In de meeste RPG’s is er een Game Master (GM) die de controle heeft over de fictieve wereld. Dit kan een echt persoon zijn, maar kan ook een app zijn of via een legacy constructie (een bordspel dat telkens wanneer je het speelt, verandert door het toevoegen of weglaten van kaarten, stickers en regels). 

Heel globaal is het idee van RPG’s dat de personages tijdens een avontuur steeds voor uitdagingen komen te staan en dat op basis van hun acties verschillende gevolgen kunnen plaatsvinden. Bijvoorbeeld: de spelers moeten de wereld redden van een zombievirus door een tegengif te ontdekken. Tijdens dit avontuur komen ze allemaal obstakels tegen. Een van de personages kan bijvoorbeeld achterna gezeten worden door een horde zombies. De speler van dat personage kan ervoor kiezen om weg te rennen of om te gaan vechten. Als hij ervoor kiest om te vechten tegen de zombies zou het gevolg kunnen zijn dat hij verwond raakt. Als hij ervoor kiest om te vluchten, mist hij misschien wel informatie die hij nodig heeft om het tegengif te ontdekken. Het verloop van het spel en van het verhaal wordt dus bepaald door de keuzes die de spelers maken. 

De bekendste RPG is Dungeons & Dragons (D&D). Dit is ook het spel waar de eerder genoemde Bibliotheek events voor overweegt. D&D kwam in 1974 op de markt en is al die tijd al ongekend populair. D&D wordt gespeeld als een interactief verhaal, vertelt door een van de spelers die de Dungeon Master is (de Game Master). Hij kan een verhaal helemaal zelf verzinnen of met behulp van een D&D boek. De andere spelers spelen ieder een personage. In D&D ben je volledig afhankelijk van je eigen fantasie, die bepaalt de verhaallijnen. Het enige wat je verder gebruikt zijn speciale dobbelstenen. Die bepalen de uitkomst van een actie; bijvoorbeeld of je wel of niet gaat aanvallen of hoe goed je een kamer in kan sluipen. Verder heb je voor D&D eigenlijk niks nodig. (Foto: Geeks of Doom)

Zoals ik al schreef, gebruiken veel D&D’ers speciale boeken voor het verhaal van het spel. Deze verhaallijnen kunnen spelers letterlijk gebruiken of ze kunnen er inspiratie uit opdoen. Hoe leuk is het om deze boeken gewoon in je Bibliotheek te zetten voor de uitleen, maar ook om ter plekke te kunnen gebruiken voor een potje D&D? Het enige wat je dan nog hoeft neer te leggen bij de balie, is een bak met D&D-dobbelstenen (en het boek met de spelregels). 

D&D is dan wel de bekendste RPG, er zijn nog veel meer RPG’s en andere story-driven games die echt de moeite waard zijn en die verhalen hebben die niet onderdoen voor een boek. Ik zal me inhouden en jullie alle titels besparen. Oké vooruit, een paar dan: Betrayal at House on the Hill, Eldrich Horror, Tales of the Arabian Night en Mansions of Madness. 

Er zijn ook nog verhalende spellen die geen RPG’s zijn maar wel een beroep doen op de fantasie en het verhalend vermogen van de spelers. Voorbeelden hiervan zijn Dixit en Rory’s Story Cubes. Deze spellen zijn, in tegenstelling tot de complexe RPG’s, ook heel goed te spelen met kinderen. 

Oké leuk, maar waarom?

Het is niet moeilijk om enthousiast te worden van dit soort spellen. Maar waarom zou een Bibliotheek hier iets mee moeten doen? Dat veel spellen een link hebben met boeken of verhalen is één, maar dat bordspellen de ontwikkeling van waardevolle vaardigheden stimuleren, is misschien nog wel veel belangrijker. Dit geldt voor kinderen en jongeren, maar zeker ook voor volwassenen.

Allereerst worden sociale vaardigheden sterk aangesproken bij het spelen van bordspellen. (Verbaal) communiceren met medespelers, geduld hebben, samenwerken, overleggen en omgaan met tegenslagen maakt allemaal deel uit van spellen spelen.

Ook komen meer strategische vaardigheden aan bod. Dat begint natuurlijk al met het bedenken van een overwinningsstrategie. Maar tijdens het spelen kom je altijd verrassingen of wendingen tegen waardoor je je strategie moet omgooien, problemen moet oplossen, en moet organiseren en plannen.

Als je een beetje bekend bent met de 21e -eeuwse vaardigheden zoals opgesteld door SLO en Kennisnet, dan zullen de bovenstaande vaardigheden je bekend voorkomen. Alleen de vaardigheden die vallen onder digitale geletterdheid zijn nog niet voorbij gekomen. Nu is het ook zo dat je sommige vaardigheden, zoals ICT-basisvaardigheden, lastig kan aanspreken met een offline bordspel. Er zijn wel bordspellen die gebruik maken van apps of computerprogramma’s tijdens het spelen. Mocht je deze koppeling willen maken, kun je er voor kiezen om zulke spellen aan te bieden in de Bibliotheek. Voor het echt specifiek trainen van digitale geletterdheid zijn bordspellen niet het meest voor de hand liggend. Maar je traint er wel de andere 21e -eeuwse vaardigheden mee die een belangrijke ondersteunende rol spelen bij digitale geletterdheid en die ieder mens, jong of oud, nodig heeft. 

Foto: Cleverly Simple, Kloo Games, Youngzine, Eclipse

Voor wie?

Bordspellen zijn er voor jong én oud en daarom is het ook lastig om duidelijke doelgroepen te formuleren. Om toch iets meer te specificeren, zouden we globaal spelers in deze types kunnen categoriseren:

• Oudere spelers: spelers die zich vooral richten op spellen met een duidelijk spelmechanisme, waarbij het verhaal minder belangrijk is. Denk hierbij aan klaverjassen, bridge en Rummikub. Deze spelers vinden naast de geestelijke uitdaging van het spel, vooral de contacten erg belangrijk. Spelletjes spelen zorgt voor meer sociale contacten en het tegengaan van eenzaamheid: denk maar aan de bridgeclubs.
• Families: ouders met kinderen zullen vooral graag gezellige familiespellen spelen. Zowel de gouwe ouwe zoals Monopoly als nieuwere bordspellen zoals Ticket to Ride en Camel up vallen in de smaak. Meestal duren deze spellen tussen de 30 en 90 minuten.
• Casual spelers: spelers vanaf ongeveer 16 jaar die spelletjes vooral leuk vinden voor de gezelligheid. Je zult ze spellen zien spelen zoals Kolonisten van Catan, Dixit, Risk, Exploding Kittens, Code Names en 30 seconds.
• Bordspelgekken: voor de meeste mensen is een spel dat soms wel 5 uur kan duren een beetje te veel van het goede. Of ze haken af bij een spelregelboek van 50 pagina’s dik. Maar dat geldt niet voor de echte bordspelfanatiekelingen. Hoewel ook zij een potje Ticket to Ride best zullen waarderen, zul je ze eerder D&D, Magic the Gathering of een van de eerder genoemde complexe spellen zien spelen. Bij deze doelgroep denk je waarschijnlijk aan gasten van een jaar of 28, met een T-shirt van een heavy metalband en een paardenstaart. Ik zal niet ontkennen dat dat stereotype zeker deels waar is, maar de groep bordspelgekken is veel groter dan je waarschijnlijk denkt!

Nu kun je ervoor kiezen om een van deze doelgroepen te selecteren en daar een event voor te organiseren. Maar wat er gebeurt in spellenwinkels, spellencafe’s en op andere plekken waar je spellen kunt spelen, is dat deze doelgroepen zich juist gaan mengen. En dat is precies wat er zo goed past bij de Bibliotheek als ontmoetingsplek voor iedereen. Stel je voor: een wat eenzame oudere dame die mee Rummikubt met een familie. Een bordspelkenner die een groep vrienden uitlegt hoe dat gave nieuwe spel werkt. En misschien wel een van de bezoekers van het taalhuis die oefent met de Nederlandse taal tijdens een potje memory met een groepje jongeren. (Foto: Dice Tower News)

Hoe regel je dat?

Stel dat ik je overtuigd hebt en ook jij nu als de wiedeweerga spellen wil gaan spelen in de Bibliotheek, hoe pak je dat dan aan? Als Bibliotheek is het het belangrijkst dat je hiervoor een ruimte kan faciliteren. En het liefst een ruimte waar je makkelijk in- en uit loopt zodat ook voorbijgangers kunnen zien wat er gaande is en eventueel aan kunnen schuiven voor een spelletje. Let hierbij wel op mogelijke geluidsoverlast; bordspellen maken nog wel eens wat emoties los. Gezien de lengte van sommige spellen, is het een goed idee om het te doen in of bij een café of eetgelegenheid in de Bibliotheek. Want hongerige spelers zijn geen vrolijke spelers.

Verder heb je spellen nodig. Je kunt er als Bibliotheek voor kiezen om bezoekers zelf een bordspel mee te laten nemen. Hiermee is de kans alleen wel groot dat mensen dan eerder thuis gaan spelen dan dat ze ervoor naar de Bibliotheek komen. Je kunt ook een selectie bordspellen aanschaffen die bezoekers kunnen gebruiken.

Wat ik echter aan zou moedigen is een samenwerking met een (lokale) bordspellenwinkel. Vaak hebben die een heleboel spellen staan die bezoekers van de winkel mogen gebruiken. Die bordspellen lenen ze ook uit aan verschillende partijen. Als voorbeeld neem ik de bordspellenwinkel Bordspelers in Gouda die eens in de zoveel tijd in samenwerking met de jongerensociëteit So What bordspellenavonden organiseert. De spellenwinkel zorgt voor spellen en begeleiding, de sociëteit zorgt voor de ruimte en eten en drinken. Bezoekers mogen ook hun eigen bordspellen meenemen. Een ander voorbeeld is de spellenwinkel Hoge Ogen in Alphen in de Rijn. Die deelt namelijk een pand met een grote boekwinkel. Perfecte samenwerking van lokale ondernemers die volgens mij ook heel goed zou werken bij bibliotheken! 

Hopelijk heb ik jullie kunnen overtuigen dat bordspellen en bibliotheken een fantastische combinatie zijn! Bij enkele bibliotheken worden er al eens spellendagen georganiseerd, voornamelijk gericht op families en jongeren, wat al een mooi begin is. Dus laten we weer gezellig ouderwets met zijn allen rond de tafel! Mocht je hiermee aan de slag willen maar wat hulp willen, neem dan vooral contact op. Ook als je nog ideeën hebt, tips voor bordspellen of gewoon eens een goed spel wil spelen, ben je welkom. 

Meer informatie

Britt van Teijlingen, bvteijlingen@probiblio.nl

 

Britt's bordspellen Top 5

Denk je nu: misschien moet ik mij ook maar eens wagen aan een ander spel dan Risk, hieronder mijn favorieten om je op weg te helpen (in willekeurige volgorde):

Pandemic Legacy seizoen 1

In dit co-operatieve spel moet je met je medespelers de wereld redden van ziektes. Het is een spel met een legacy-constructie, wat inhoudt dat je elementen van het ene spel (het ene potje) meeneemt naar het volgende. De beslissingen die je maakt, hebben daardoor ook invloed op de volgende keren dat je het speelt. Zo moet je soms stickers op het spelbord plakken, komen er gaandeweg nieuwe regels bij en moet je soms zelf kaarten verscheuren. Na het uitspelen van het spel, kun je het ook niet opnieuw spelen. Je speelt in Pandemic Legacy ‘1 jaar’ in 12-24 potjes. Elk spelletje neemt 1 maand in beslag. Je kunt dit het beste spelen met een vaste groep vrienden. (Foto: thefatwebsite.com)

Ticket to Ride USA 

Hoewel ik groot voorstander ben van verhalende spellen, is Ticket to Ride een van mijn favorieten. Het doel is om treinroutes te bouwen om steden in Noord-Amerika met elkaar te verbinden. Probeer zo snel mogelijk je routes te halen, maak de langste route of blokkeer andere spelers: spanning gegarandeerd! (Foto: Ticket to Ride official)

 

 

Exploding Kittens 

Nee, ik ben niet anti-katten en ik wens ze ook niet toe om te exploderen. Exploding Kittens is een kaartspel wat een beetje lijkt op Russisch Roulette. Om de beurt pakken spelers een kaart van de stapel en wanneer ze een exploding kitten pakken zijn ze dood (af). Behalve exploderende katten zitten er ook strategische kaarten in het spel waarmee je kan voorkomen dat je een exploderende kat pakt. Een leuk, snel spelletje met kaartjes die alleen al de moeite waard zijn vanwege de grappige plaatjes en teksten. (Foto: Target)

 

 

 

Mansions of Madness

Mansions of Madness is het perfecte spel voor iedereen die zich eens wil wagen aan een wat complexer spel, maar nog niet direct aan het D&D’en wil slaan. In dit co-operatieve spel moet je met een team mysteries oplossen in een fictieve wereld. Je moet clues vinden, bewijs verzamelen, monsters verslaan en vooral goed samenwerken. In dit spel bepalen de beslissingen die de spelers nemen het verdere verloop van het spel en het verhaal. De spelleider is een app die je door het spel heen loost. Je kunt verschillende scenario’s spelen, variërend van één uur tot zes uur. (Foto: coolstuffinc.com) 

Dixit 

De prachtige artwork van Dixit is al reden genoeg om dit te kopen. Dixit heeft een spelconstructie die lastig te vergelijken is met andere spellen, het heeft namelijk bijna geen spelregels. Dixit bevat kaarten met prachtige tekeningen. Elke speler heeft zes van deze kaarten in zijn hand en om de beurt is er een speler de verteller. De verteller kiest een van de kaarten in zijn hand en geeft een omschrijving zonder de kaart te laten zien. De andere spelers kiezen een kaart uit hun hand die past bij deze beschrijving en alle kaarten worden geschud open op tafel gelegd. Het doel voor de spelers is om de kaart van de verteller te ontdekken. Hoe goed ken jij je medespelers? Een spel waarbij creativiteit en fantasie centraal staat! (Foto: Toys “R”US)