Verslag studiereis Digitale Geletterdheid naar Londen, januari 2020

Door Erik Reuvers en Britt van Teijlingen

Van 21 tot en met 24 januari verbleven wij in Londen in het kader van de studiereis Digitale Geletterdheid van De Rolf Groep. Met een delegatie van ruim 40 onderwijzers, bestuurders en adviseurs uit Nederland en Aruba hebben we in vier dagen tijd een kijkje mogen nemen in de onderwijspraktijk van Engeland. Ook brachten we een bezoek aan Google en natuurlijk de BETT! In dit verslag blikken we terug alvast op onze reis. We zijn nog druk aan het kijken en onderzoeken hoe we alle opgedane kennis kunnen vertalen naar de bibliotheekpraktijk. Jullie zullen hier de komende maanden zeker nog meer over lezen en beleven, want er zijn genoeg aanknopingspunten voor bibliotheken! En er komen leuke evenementen aan.

Foto boven: de deelnemers aan de studiereis van De Rolf Groep in Londen. Erik Reuvers en Britt van Teijlingen vijfde en vierde van rechts, bovenste rij.

Londen CLC (Community Learning Centre)

Op dinsdagochtend 21 januari bezochten we het Londen CLC (Community Learning Centre). Het CLC ondersteunt scholen in het gebruiken van technologie. Zo trainen ze docenten, verlenen ze technische ondersteuning, lenen ze materiaal uit en verzorgen ze cursussen en workshops voor leerlingen. Op de afwezigheid van boeken na zagen wij veel overeenkomsten met wat bibliotheken (kunnen) doen voor scholen. Met betrekking tot digitale geletterdheid zet het CLC in op de volgende onderwerpen:

  • Zelfbeeld en identiteit
  • Online relaties
  • Online reputatie
  • Online pesten
  • Verwerken van online informatie
  • Gezondheid, welzijn en lifestyle
  • Privacy en veiligheid
  • Copyright en eigendom

Bekijk hier een foto van de beschrijving van de onderwerpen.

Na een korte introductie over het CLC konden we verschillende apps en programma’s uitproberen. En we keken mee met een workshop Micro:Bit die op dat moment aan een klas werd gegeven. De leerlingen moesten met de Micro:Bit en ledlampjes een lichtplan voor een zelf ontworpen huis bedenken. De workshops waren voor ons niet nieuw, maar voor veel van de aanwezige docenten wel. Zij waren verrast over het gemak van de apps en over de leuke resultaten. De volgende workshops werden ons aangeboden:

Check vooral de CLC-brochure voor meer inspiratie voor workshops!

Uit een gesprek met de cursusleider bleek dat er tot nu toe geen relatie is met de bibliotheek. Het CLC is een zelfstandige organisatie. Ze zijn ooit met 100 gestart in Engeland, maar inmiddels zijn er nog drie over. Relevant zijn en blijven staat voor hen gelijk aan overleven. Dat ze per dag ongeveer twee klassen ontvangen, betekent dat er wel in een vraag wordt voorzien. Wel hadden we onze bedenkingen bij de structurele inzet van deze cursussen. De leerkracht moet immers ook klaargestoomd worden om dit soort werkzaamheden te kunnen verrichten. Nu hopen ze dat leerkrachten door de praktische lessen zo geïnspireerd raken, dat ze zelf op ontdekking gaan. En voor de leerlingen is een losse les interessant, maar dat is zeker geen structurele invulling van het thema digitale geletterdheid op scholen. Kortom, het voelde nog een beetje als 'pleisters plakken'.

Foto boven: een klas in het City Learning Center aan het werk met de MicroBit

Burntwood School

De eerste school die we bezochten was Burntwood, een school voor meisjes van 11 tot 18 jaar. De school zet naar eigen zeggen in op digitale leermiddelen in hun onderwijs. We kregen de kans om bij verschillende vakken mee te kijken, zoals computing en music. Ook spraken we een aantal docenten over hoe zij digitale leermiddelen inzetten. Helaas waren we niet erg onder de indruk. De computing-lessen kwamen niet veel verder dan een briefje met Booleaanse operatoren, die kinderen moesten intypen in Google. QR-codes aan de muur verwezen naar niet-bestaande websites, en de computers die de kinderen gebruikten hadden het vorige millennium nog meegemaakt. Wel leuk was de manier waarop deze school invulling gaf aan het vak muziek. Binnen de school was een volledige muziekstudio aanwezig. Leerlingen moesten als project een stuk muziek opnemen, editen én produceren. Zo kwamen bijna alle 21e-eeuwse vaardigheden aan bod.

Foto boven: een klas aardrijkskunde op Burntwood School maakt migrantenstromen inzichtelijk via Google Maps

Google Anywhere School

Alsof we een pretpark bezochten, zo werden we ontvangen bij Google. Op z’n Amerikaans goed geregeld werden we in groepen ingedeeld en begon het plenaire gedeelte. We bespraken dat het in het onderwijs heel belangrijk is om de huidige generatie leerlingen, ook wel generatie Z genoemd, aan te spreken op de onderwerpen die zij belangrijk vinden. Zoals activisme, eten, lifestyle, ondernemerschap en het klimaat.

Daarna volgden we in onze groepen verschillende workshops. Een greep uit de workshops:

  • Creativiteit: Als je leerlingen wil enthousiasmeren moet je lesstof ‘fun’ inpakken, bijvoorbeeld door games of video te maken. Als voorbeelden werden hier Scratch en Stop Motion gebruikt. Niet heel vernieuwend, maar de techniek werd goed aan de inhoud gekoppeld. Zo moest de game gaan over de thema’s 'voeding' of 'klimaat' gaan en het filmpje over 'klimaat en milieu'.
  • Maakonderwijs: Deze ronde ging over maakonderwijs en hoe je design thinking kan inzetten tijdens de les. We kregen de opdracht een oplossing te bedenken voor iemand die beter wilde kunnen zitten. We liepen in sneltreinvaart de verschillende stappen van design thinking door: empathise, define, ideate, prototype, test. Lees hier de blog van Babette over design thinking.
  • Activisme: Deze ronde draaide om het benutten van de activistische houding van leerlingen. Als voorbeeld dienden de klimaatprotesten, waarbij leerlingen opkomen voor hun idealen en zowel on- als offline actievoeren. De boodschap aan docenten was: kies onderwerpen uit die de leerlingen heel belangrijk vinden en laat ze dit onderzoeken; over bloggen of digitale posters over ontwerpen. Tijdens de workshop werd gebruik gemaakt van Canva, waarmee je makkelijk en snel mooie posters kunt maken.
  • Milieu: Hoe kun je Google-toepassingen inzetten om bijvoorbeeld plastic uit de rivier de Ganges te halen? Je programmeert je eigen plastic-sorteermachine met de Google-teachablemachine, door een computer zelfstandig objecten te leren herkennen. Ook maakten we gebruik van Google maps om inzichtelijk te maken waar het afval vandaan kwam, zodat je ook bij de bron iets kunt veranderen. Een derde groep maakte een podcast over dit geheel met Soundtrap.

Foto boven:

Foto linksboven: impressie van de maakplaats van de Google Anywhere School | Rechtsboven: activisme bij de Google Anywhere School

Google zet duidelijk vol in op het onderwijs met G Suite for Education, een speciaal voor het onderwijs ontworpen pakket met tools om docenten en leerlingen te ondersteunen. Daarnaast werkt G Suite makkelijk samen met programma’s zoals Canvas. G Suite is gratis te gebruiken voor onderwijsinstellingen. Wij verwachten dat steeds meer scholen de mogelijkheden van Google, zoals Google classroom, gaan gebruiken. Bibliotheken kunnen onderzoeken of en hoe ze scholen hierin kunnen ondersteunen. 

Bowes Primary School

Op deze school staat het werken met techniek en digitale toepassingen centraal. Kinderen krijgen in groep 3 hun eigen iPad, die gedurende het jaar veelvuldig gebruikt wordt om de lesstof te verrijken. We namen een kijkje in klassen waar gewerkt werd met de Makey Makey, Swift playgrounds, Google Expeditions (augmented reality) en Garageband. Mooi was om te zien hoe bijvoorbeeld Garageband gekoppeld werd aan de Tweede Wereldoorlog. Leerlingen maakten een filmpje over hoe Londenaren het luchtalarm tijdens de oorlog hadden ervaren. De klas zocht eerst gezamenlijk filmpjes en audio uit, die de leerlingen verrijkten met eigen creaties: tekeningen, tekst en zelfs hele cartoons.

Foto linksboven: kleuren op de tablet in het kinderdagverblijf | Rechtsboven: de Makey-Makey als basis voor onderzoekend leren

Het schoolhoofd legde vervolgens uit hoe hun onderwijsprogramma tot stand kwam en waarom ze bepaalde keuzes maakte. Op Bowes namen ze het landelijke curriculum als uitgangspunt, maar maakten er volledig hun eigen curriculum van met veel nadruk op digitale geletterdheid. Alle docenten en pedagogisch medewerkers hebben een telefoon waarmee ze constant het leerlingenvolgsysteem bij de hand hebben en foto’s maken en delen met ouders. De school heeft duidelijk goed nagedacht over wat zij hun leerlingen willen meegeven en laten zich niet beperken door het landelijk curriculum. Ieder jaar wordt een deel van het budget apart gehouden voor het aanschaffen en vervangen van iPads. Ze zorgen voor een extra geldstroom om dit te bekostigen. Dat ze aan de lopende band tegen betaling studiereizen uit de hele wereld verwelkomen, draagt daar zeker aan bij! 

BETT

De BETT is een jaarlijkse educatie- en techniekbeurs met zo’n 800 bedrijven en 34.000 bezoekers; een wervelstorm van techniek, toepassingen en programma’s. Meoilijk om daar een keuze uit te maken! Er zijn bijvoorbeeld wel 50 soorten robots die op de Bee-Bot lijken en 20 soorten digiborden. Hele verrassende dingen zagen wij niet voorbijkomen, maar twee dingen vinden we het noemen waard.

Foto boven: de Google stand op de BETT educatie- en techniekbeurs 

LEGO Education SPIKE: dit is de nieuwste educatieve set van LEGO, speciaal voor STEAM-lessen in het primair- en voortgezet onderwijs. Net als met de WeDo en de Mindstorms kun je er robots mee maken en programmeren. Qua leeftijd vult SPIKE het gat tussen de WeDo en de Mindstorms. SPIKE maakt gebruik van een op Scratch-gebaseerde programmeertaal. Je kunt ontzettend veel modellen bouwen en met de kant-en-klare lessen en app is SPIKE eenvoudig te gebruiken. Helaas wel zoals we van LEGO gewend zijn met een prijskaartje van ongeveer 350 euro voor de basisset. Interessant is ook dat de set op termijn geïntegreerd gaat worden met Python, om echt programmeren te promoten.

Foto rechts: LEGO Education Spike kan koorddansen!

Apple classroom – Exploring Creativity: Apple bood een sessie aan om de creatieve mogelijkheden van een iPad in de klas te ontdekken. We hadden hoge verwachtingen, maar die werden helaas niet waargemaakt. Het event was niet meer dan een demonstratie van verschillende Apple-apps die al langere tijd op de markt zijn. We hadden meer verwacht van een bedrijf als Apple. 

Highgate School

De laatste school die we bezochten was de particuliere school Highgate, voor leerlingen van 3 tot en met 18 jaar. Highgate heeft een grote afdeling Design Technology & Engineering, waar leerlingen aan de slag gaan met onderzoeken, ontwerpen, programmeren en nog veel meer digitale toepassingen. In elk leerjaar staat er een onderzoeksproject centraal. In de onderbouw van de middelbare school volgen ze bijvoorbeeld het ‘zeepproject’, waarbij ze een product ontwikkelen zodat kinderen hun handen vaker en beter wassen. Ze doen marktonderzoek; verdiepen zich in de doelgroep; maken het daadwerkelijke product en zetten een promotiecampagne met bijvoorbeeld filmpjes op. Oudere kinderen werken met robots en doen mee aan kampioenschappen.  

De Highgate Junior School (basisschool) werkt ook veel projectmatig en vanuit onderzoekend leren. Vakoverstijgend werken ze aan thema’s, waarbij ze veel tijd en aandacht besteden aan het ‘maken’. De school heeft een paar indrukwekkende praktijkruimtes vol machines en materialen, zoals pneumatische machines, lasersnijders, allerlei boren en zagen en zelfs hele auto’s om over een motor te leren en zelfstandig een band te leren verwisselen. Het schoolgeld van 20,000 pond per leerling per jaar loog er dan ook niet om. Highgate werkt in de laatste klassen met slechts 14 leerlingen, wat het onderwijs ten goede komt.

We sloten het bezoek af met een praatje met het afdelingshoofd Design Technology & Engineering. Hij vertelde dat ze net als het Bowes zelf hun leerdoelen en curriculum bepalen, met het landelijk curriculum in het achterhoofd. Het onderwijs van Highgate is ontzettend doordacht; ze hebben duidelijk voor ogen hoe ze hun leerlingen willen klaarstomen voor de toekomst en zijn daarbij niet bang om af te wijken van bestaande methodes. Highgate is een particuliere school is waar ouders flink voor betalen, maar hun visie en ambitie zijn ook voor openbare scholen heel inspirerend. Onze enige overpeinzing is dat door de focus op techniek en onderzoeksvragen, niet alle competenties van digitale geletterdheid expliciet een plek krijgen. Informatievaardigheden worden op deze manier bijvoorbeeld slechts zijdelings ingevuld, maar verdienen wat ons betreft meer aandacht.

Foto boven: de onderbouw van de Highgate School huist in een indrukwekkend gebouw

Conclusie

Helaas hebben we tijdens deze studiereis niet heel veel nieuwe toepassingen, programma’s en apps ontdekt, hoewel die teachable machine van Google wel erg tof was. Wel heel inspirerend vonden we de scholen die niet bang zijn om af te wijken van de standaard lessen en leerdoelen, die digitale geletterdheid een prominente plek geven in hun onderwijs. Goed nadenken over een duidelijke visie en het vervolgens écht gaan doen: daar kunnen veel scholen in Nederland wat van leren.  

Het is nu zaak om je als bibliotheek af te vragen hoe je naar het onderwijs kijkt. De problematiek die daar speelt is veelvuldig. Je kunt daar prima een deel van de oplossing in zijn, maar dan moet je wel aan de slag! Dit jaar gaan we met artikelen en bijeenkomsten nog dieper in op digitale geletterdheid in het onderwijs en de rol die je daarin kunt spelen. Hou de nieuwsbrieven en de agenda in de gaten!

Schrijf je in

Wil je volgend jaar mee met de Rolf Groep? Schrijf je dan nu alvast in.