Beleving in de bibliotheek: tips en inspiratie om je op weg te helpen

Foto in header: Naturalis

Het model The Four Realms of Experience van Joseph Pine en James Gilmore biedt een interessant perspectief om deze vragen te beantwoorden. In hun model onderscheiden zij 4 domeinen van beleving:

1. Entertainment
2. Educatie
3. Esthetiek
4. Escapism

Samen vormen deze de basis van elke beleving.

Of het nu gaat om een educatieve lezing, een meeslepende film, een inspirerende ruimte of een interactieve workshop, al deze vormen van beleving vallen binnen (of ergens tussen) deze 4 domeinen. Soms ligt de nadruk wat meer op educatie, soms juist op esthetiek. Wat Pine en Gilmore ons vooral leren, is dat hoe meer domeinen samenkomen in één ervaring, hoe rijker en gedenkwaardiger de beleving wordt.

Een mooi voorbeeld om deze 4 domeinen te illustreren is de Triceratops-tentoonstelling, die in de zomer van 2024 onder andere in DOK Delft te zien was. De tentoonstelling laat perfect zien hoe het samenkomen van meerdere belevingsdomeinen zorgt voor een rijke beleving die bijblijft.
Het imposante skelet was natuurlijk prachtig om te zien (esthetiek), bezoekers leerden van alles over dinosaurussen door de tentoonstelling in combinatie met de bibliotheekcollectie (educatie), werden meegezogen in het verhaal van dieren die miljoenen jaren geleden leefden (escapisme) en konden genieten van leuke activiteiten zoals speurtochten en dino-labs (entertainment).
Juist doordat al deze elementen samenkwamen, werd het een onvergetelijke ervaring voor jong en oud.

De bibliotheek in de experience economy

Volgens Pine en Gilmore leven we in een experience economy: een economie waarin niet langer producten of diensten centraal staan, maar ervaringen. Organisaties die hierop inspelen, creëren meer betekenis voor hun publiek en bouwen tegelijkertijd aan loyaliteit en relevantie.
Voor bibliotheken betekent dit dat naast een dienstgerichte benadering ook steeds meer aandacht uitgaat naar het ensceneren van belevingen. Niet omdat de klassieke functies verdwijnen, maar omdat verrijkte ervaringen meerwaarde bieden. Een bibliotheek die uitnodigt tot ontdekken, leren, ontspannen en verwonderen, via álle 4 de belevingsdomeinen, is beter in staat haar rol in de samenleving te vervullen én te versterken.

De cijfers spreken boekdelen: tijdens de Triceratops-tentoonstelling in Delft werden er gemiddeld 500 extra bezoekers per dag geteld. In totaal trok de expositie maar liefst 50.062 bezoekers en tijdens die periode werden ook nog eens 284 gratis jeugdabonnementen afgesloten. De impact reikte bovendien verder dan de bezoekersaantallen: want zeg nou zelf, wie vergeet ooit nog die Triceratops in de bieb?

Maar wij hebben geen Triceratopsen hier!

Klopt, niet iedere bibliotheek kan een Triceratops-skelet tentoonstellen. Maar ook zonder dinosaurus loont het om stil te staan bij beleving en bij de 4 belevingsdomeinen, bij alles wat je organiseert of inricht. Stel jezelf daarom bij elke activiteit of inrichting de volgende vragen:

1. Wat leren bezoekers van deze beleving en hoe wordt die kennis op een boeiende manier overgebracht?
2. Is er ruimte voor plezier, interactie of verrassing die mensen actief betrekt?
3. Is de vormgeving of sfeer van de ruimte of activiteit aantrekkelijk en prikkelend voor de zintuigen?
4. Worden bezoekers even meegenomen uit de dagelijkse realiteit, bijvoorbeeld via verhaal, sfeer of verbeelding?
5. Welke belevingsdomeinen zijn al sterk vertegenwoordigd en waar zit nog ruimte om een extra laag toe te voegen?