"Digitaal burgerschap is emotioneel geladen"

“Vraag jij jezelf wel eens af: ben ik een digitaal burger, of voel ik mij een digitaal burger? Wanneer je de vraag stelt met het werkwoord ‘voel’ erin, gebeurt er iets interessants. Ik merk namelijk dat de term nogal emotioneel geladen is. Het raakt, het schuurt, het roept meningen op en ook ergens weerstand. ‘Hoezo ben ik digitaal burger?’

Het vergt nogal wat van burgers

Ook in mijn vorige werk, voor een gemeente en in het sociale domein, zag ik veel emoties rondom de digitale versie van burgerschap. Ik begeleidde mensen in de bijstand naar werk, iets wat bijna uitsluitend digitaal plaatsvindt. Van het schrijven van een digitale brief tot zelfs solliciteren via het beeldscherm, zeker in de coronaperiode. Dat vergt nogal wat van de ‘burgers’, de term die de gemeente gebruikt voor zijn inwoners. Beschikken over de juiste middelen, maar ook de vaardigheden om dit te kunnen doen is (nog) niet voor iedereen weggelegd. Dat werd pijnlijk duidelijk in de coronaperiode. In die tijd heb ik burgers doorverwezen naar de bibliotheek voor computercursussen. Het werd mij haarscherp duidelijk wat een mooie rol de bibliotheek daarin voor hen speelde, namelijk het vaardig maken van mensen zodat zij zelfstandig hun weg op het internet vinden.

Weerbaarheid

Een ander voorbeeld wat mij bij is gebleven en wat raakt aan weerbaar zijn op het internet, is de wanhoop die een klant van mij ervoer bij het vinden van een huis in de stad. Zij had een aanbod gekregen om een compleet huis te huren voor 500 euro. Ze kreeg daar foto’s van te zien en kon er direct in als ze enkel 2 maanden borg betaalde. Alles ging digitaal, een bezichtiging was niet aan de orde. Bij mij gingen direct alle alarmbellen af. Kort onderzoekje van mijn kant liet al snel zien dat de ontvangen foto’s niet overeenkwamen met de locatie die gegeven werd in de communicatie. Een mooi voorbeeld dat het belang van weerbaar zijn op het internet en kritisch na kunnen denken laat zien. Je netwerk is daarin ook belangrijk, wie kijkt er met je mee online als je hulp nodig hebt?

Digitale burgerschap

Ook ik vraag me af: ben en voel ik mij digitaal burger? Wat betekent digitaal burgerschap voor mij? Ben ik digitaal burger of ben ik een burger in een digitale wereld? Wie zit er in mijn netwerk die mij helpen bij digitale zaken? Weet ik zelf wel de juiste informatie te vinden? Hoe heb ik mij in het verleden gedragen als digitaal burger en waar wil ik naar toe? Wat is mijn online identiteit en waar liggen mijn grenzen? Hoe geïnteresseerd ben ik in nieuwe technologieën en alle mogelijkheden op het internet?

Het antwoord vond ik confronterender dan ik dacht.

Toen ik net aan mijn eerste baan begon had ik de nog de arrogantie van een KnowitAll: ‘Weet je echt niet hoe Excel werkt?’ naar ‘Ik voel mij betrapt want ik weet ook niet hoe je in de nieuwste versie van Excel een kruistabel maakt’. Maar ook op mijn 18^e toen ik voor het eerst online ‘volwassen’ zaken moest gaan regelen. Ik kreeg van mijn moeder een to-do lijst zoals zij die wel vaker voor mij maakte. Daar stond op studiefinanciering aanvragen, theorie-examen aanvragen, zorgtoeslag aanvragen, inschrijven op Woningnet, etc.

Het was mijn geluk dat ik zo’n betrokken moeder had die wist wat ik moest regelen. Ik was daar helemaal niet mee bezig. Ik vond het als bepukkelde puber nogal storend dat ik A: op mijn verjaardag dit meteen moest regelen, en B: ik vond het ook nogal veel geld. Als onwetende tiener heb ik een 3^e partij betaald om mijn zorgtoeslag aan te vragen; wist ik veel dat dat gewoon gratis kon. Ik kwam daar pas later achter en wat voelde ik mij ongelofelijk st(d)om. Ik heb het ook nooit aan iemand verteld omdat ik mij schaamde.

Het is van ons allemaal

In mijn rol als adviseur Digitaal Burgerschap kan ik het feit dat het onderwerp nogal wat los maakt combineren met advies aan de bibliotheek over implementatie van het landelijke programma. Het laat mij inzien dat digitaal burgerschap emotioneel geladen is (in mijn persoonlijke voorbeeld schaamte), het laat mij het belang van je netwerk zien (iemand die je attendeert), het durven delen van je ‘digitale’ onvaardigheden (hulp vragen) en dat het in elke fase van je leven plaatsvindt (zowel jong als oud) en het blijven ontdekken van (nieuwe) mogelijkheden op het internet en kritisch blijven nadenken over deze mogelijkheden.

Digitaal burgerschap is van ons allemaal. We zijn allemaal, of je nu wilt of niet, burger in een digitale maatschappij. Laten we elkaar helpen, ontmoeten, inspireren, wegwijzen en voorgaan op deze snel veranderende digitale snelweg.

Voel jij je digitaal burger? Ik ben heel benieuwd en ga graag met je in gesprek. Stuur mij een appje of mailtje of ik kom graag bij je langs voor een offline bakkie koffie.”