Elke Bibliotheek levert cijfers aan gemeenten of andere subsidieverstrekkers. Bibliotheken onderbouwen hiermee de prestatieafspraken of willen gewoon laten zien hoe goed zij bezig zijn. Sla hier niet in door! Cijfers vormen niet de basis van ons bestaansrecht als bibliotheken. Het gaat om het verhaal achter de cijfers. Jeanine Deckers schreef dit – in navolging van vele anderen – in een column als reactie op Mark Deckers, die een aantal cijfermatige overzichten presenteert en toelicht. Het gaat hier om cijfers over leden, bezoekers, activiteiten en natuurlijk geld. Lees de blog hierover van Alek Dabrowski.

De eerste vraag is: hoe betrouwbaar zijn deze cijfers? Beleid op basis van betrouwbare cijfers is natuurlijk beter dan beleid op basis van willekeurige cijfers. Alhoewel? Ik denk dat uiteindelijk instinct, mooie woorden en angst regeren. Cijfers kun je als modern politicus omarmen of verwerpen als fake-news. Heb je niets in handen, levert een bibliotheek nul cijfers, dan is beleid ook mogelijk. Bibliotheken moeten in dat geval een goed verhaal hebben. Een goed verhaal om de politicus te overtuigen. Populisme en naar de mond praten liggen hier op de loer.

Ik denk dat cijfers nodig zijn om je werk goed te kunnen uitvoeren. Niet als politiek overtuigingsinstrument naast het verhaal, maar om te zien of het werk wat je doet ergens toe leidt. Een activiteit waar niemand op af komt geeft een cijfer: een nul. Kun je onmogelijk aangeven hoeveel mensen gebruik maken van je diensten, dan staat dit gelijk aan nul. Effectmeting is vaak ingewikkelder dan dit… Hier zijn beruchte voorbeelden te geven van nul effect: innovatie bij NS, begeleiding van werklozen naar betaald werk, de geneeskrachtige werking van een neushoorn-hoorn. Nul is een cijfer en geeft informatie. Al is het soms niet de informatie die mensen willen horen.

De bibliobus is een fantastische uitvinding. In afgelegen gebieden is het een noodzakelijke voorziening, niet alleen om boeken uit te lenen, ook voor de sociale functie. De vraag hoeveel zo’n bus kost is niet zinvol. De vraag is hoeveel effect de inzet van een bus heeft. Je ontkomt er niet aan dit in cijfers uit te drukken: zoveel uitleningen, zoveel bezoek, zoveel inzet van personeel, zoveel praatjes met eenzame mensen. Het effect is zeker niet nul.

Maar waar cijfers zijn, is vergelijking mogelijk. Reken uit hoeveel de kosten zijn voor de inzet van een bibliobus, hoeveel uur deze beschikbaar is voor hoeveel mensen en je zult schrikken. Gratis boeken weggeven is sowieso goedkoper. Maar met afhaalpunten, kleine inwonende bibliotheken en dergelijke, bereik je voor hetzelfde geld veel meer mensen. Er gaat een zeker nostalgisch gevoel verloren bij het overschakelen naar deze alternatieven, maar het draait om het effect dat je wilt bereiken als Bibliotheek. Kan dit groter worden met hetzelfde geld, dan behoor je dat te doen. Willen we als Bibliotheek blijven bestaan dan moeten we zover mogelijk weg van het nul effect. Of je daar die wethouder die de bibliobus zo fijn vindt mee overtuigt is een ander verhaal.