De Luisterplek: slachtoffers van de toeslagenaffaire doen hun verhaal in de bibliotheek

Ik heb met Martje afgesproken op een druilerige vrijdagochtend in de Korenbeurs, het monumentale pand aan de Schie waar de bibliotheek van Schiedam huisvest. Gelijk ’s ochtends bij openingstijd is de bibliotheek al drukbezocht, van krantenlezer tot peuter met ouder. Vanmiddag wordt de eerste bezoeker van vandaag voor de Luisterplek verwacht. Een initiatief dat inmiddels in meerdere bibliotheken een plaats heeft. Maar bibliotheek Schiedam was er vroeg bij, daar hoor ik graag meer over. Directeur Martje van Nes vertelt:

Wat is de Luisterplek precies?

“De Luisterplek is een veilige omgeving waar ouders die geraakt zijn door de toeslagenaffaire hun volledige verhaal kunnen delen. Ze zitten samen met een getrainde vrijwilliger vanuit Stichting Gelijkwaardig Herstel die niet alleen luistert, maar ook meeschrijft. Daardoor ontstaat er zowel emotionele ruimte als een helder feitenrelaas waar mensen later houvast aan hebben. De gesprekken duren soms wel twee tot drie uur; er is echt tijd voor alles wat iemand kwijt wil. Het gaat om gezien worden, gehoord worden en even niet hoeven vechten om aandacht.”

Waarom past dit initiatief zo goed bij de bibliotheek?

“Omdat het aansluit bij de essentie van wat we als bibliotheek willen zijn: een toegankelijke, neutrale plek voor ontmoeting en verhalen. De Luisterplek laat zien dat een bibliotheek veel meer is dan boeken. Mensen die jarenlang overal dichte deuren zagen, vinden hier wél een open deur. Het is laagdrempelig, rustig, veilig en vertrouwd. Dit initiatief onderstreept onze maatschappelijke rol en laat zien hoe belangrijk het is dat we ruimte bieden aan deze mensen.”

Hoe kwam de Luisterplek eigenlijk bij Bibliotheek Schiedam terecht?

“Dat gebeurde min of meer toevallig. Tijdens de Nationale Voorleesdagen waren prinses Laurentien en prins Constantijn op bezoek. In de laatste minuten van ons gesprek vertelde ze dat de Stichting Gelijkwaardig Herstel plekken zocht waar toeslagenouders gekoppeld konden worden aan luisteraars. Ze vroeg of dit bij ons in de bibliotheek zou kunnen. Ik zei meteen ja, en vanaf dat moment is het snel gegaan. In al zijn eenvoud is het zo’n ontzettend goed initiatief dat goed past in deze tijd. Het betreft een enorme groep mensen, daar moeten we als maatschappij allemaal onze rol in pakken.”

Wat vraagt de uitvoering van jullie organisatie?

“Opvallend weinig. We stellen ruimtes beschikbaar en zorgen dat medewerkers weten hoe het werkt, waar de luisterbox staat en hoe ze iemand kunnen doorverwijzen. De luisterbox is een belangrijk hulpmiddel waarin bijvoorbeeld een map met informatie voor de vertellers te vinden is, maar ook wat lekkers en een gastenboek. Mensen kunnen met of zonder afspraak binnenlopen. De vrijwilligers worden door de stichting gekoppeld aan de betrokken personen en komen hier samen. We organiseren er geen programma omheen; de kracht zit juist in de eenvoud. Door de drempel laag te houden, komt er meer ruimte voor echte ontmoeting.”

Wat kunnen andere bibliotheken hiervan leren? Heb je concrete tips?

“Zeker. Ten eerste: maak het niet ingewikkeld. Je hoeft geen nieuw project op te tuigen; je hoeft alleen je deur te openen. De impact volgt vanzelf. Ten tweede: zorg dat medewerkers goed geïnformeerd zijn. Dat is belangrijk, juist voor deze mensen is het extra belangrijk dat collega’s precies weten waar ze terechtkunnen. En ten derde: onderschat de omvang van de doelgroep niet. Het speelt overal, ook buiten de grote steden. Vrijwel elke bibliotheek kan hier dus een verschil maken.”

Zijn er nog aandachtspunten of valkuilen?

“Denk vooraf goed na over ruimtegebruik. Laat mensen in de openbare ruimte zitten als dat kan, maar zorg dat er een passende plek beschikbaar is als privacy nodig is. En controleer het vooral niet. Het werkt omdat het vrij en toegankelijk is. Soms ontstaan natuurlijke verbindingen met bijvoorbeeld het IDO, maar dwing niets. Laat het organisch groeien. Wat je terugkrijgt aan dankbaarheid en vertrouwen is echt onvoorstelbaar.”

Tot slot: wat maakt dit initiatief voor jou persoonlijk zo waardevol?

“De eenvoud en de impact. Het kost de bibliotheek bijna niets, maar het betekent alles voor de mensen die hier komen. Na twintig jaar strijd, wantrouwen en bureaucratie is dit voor velen een belangrijke plek waar ze zich veilig voelen. Dat we met zoiets kleins zóveel kunnen betekenen, raakt me enorm. Het bevestigt wat de bibliotheek in de kern is: een plek waar mensen mogen landen, waar verhalen ruimte krijgen en waar je nooit alleen staat.”

Als je meer informatie wil over de Luisterplek in jouw bibliotheek, kan je direct contact opnemen met Dorien Schneiders van  Stichting Gelijkwaardig Herstel. Of neem contact op met Laurinda Ris van Probiblio.