Terugblik op de inspiratiedag ‘Tussen boeken en burgers: de bibliotheek en burgerschap’

Het was een inspirerende dag met sprekers, lezingen en workshops.

Keynote: een ander gesprek met Civinc

Wist je dat driekwart van de mensen denkt dat verschillen tussen meningen steeds groter worden? Maar dat meningen helemaal niet verder uit elkaar drijven? We hebben vooral meer negatieve gevoelens over groepen met een andere mening: affectieve polarisatie heet dat. En daar moeten we van af! Civinc helpt daarbij met een app waarmee je anoniem in gesprek gaat met iemand die anders denkt dan jij. Via de chat-functie discussieerden we anoniem met iemand anders in de ruimte over stellingen die van belang zijn voor de bibliotheek. Op deze manier kan iedereen op een gelijkwaardige manier diens mening uiten. In de praktijk wordt een gesprek vaak gedomineerd door een aantal mensen, maar met Civinc is iedere stem even groot.

Civinc ontwikkelt op dit moment een pakket speciaal voor bibliotheken. Dat pakket is voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2026 beschikbaar en je kunt het zelfstandig inzetten in de bibliotheek. Benieuwd naar Civinc? Bekijk de website: Civinc – Let’s make conversation

Aan tafel voor een visie op burgerschap

Judith Wagensveld (Filosoferen op School) nam ons mee in de betekenis van burgerschap. Burgerschap kan veel omvatten, van ‘ik ga stemmen’ tot ‘de buurman veegt elke week de stoep, dus nu ben ik ook de stoep gaan vegen’. Het is belangrijk om met collega’s in gesprek te gaan over wat burgerschap inhoudt. Wat zou je samen op een spandoek zetten?

Er zijn veel subthema’s binnen burgerschap, zoals digitaal burgerschap en sociaal burgerschap. Door keuzes te maken creëer je focus en houvast voor je programmering. Probiblio ontwikkelde een overzicht met burgerschapsdomeinen. Met jouw collega’s kan je in de bibliotheek met die domeinen aan de slag om zo tot een stevige visie op burgerschap te komen. Lijkt dat je wel wat? Dan kan een adviseur van Probiblio jullie hierin meenemen tijdens een workshop ‘Actief burgerschap in een digitaliserende samenleving’.

Maak plaats voor burgerwetenschap

De wereld van onderzoek en wetenschap kan voor mensen ver weg voelen. En dat terwijl er veel mogelijk is als je je erin wil mengen. Dat kan via burgerwetenschap! De bibliotheek – en specifieker de maakplaats – is een fantastische plek om met burgerwetenschap aan de slag te gaan. Hoe wetenschappelijk je burgerwetenschap in jouw bibliotheek aanpakt, bepaal je zelf. Maak gebruik van de toegang die je hebt tot informatie in de vorm van wetenschappelijke boeken. Of werk samen met logische lokale partners als onderwijsinstellingen, een schouwburg of gemeente.

Een mooi voorbeeld vind je bijvoorbeeld in Wageningen in het Stadslab. Burgers mogen zich daar zelf melden met hun onderzoeksvraag. Burgers die aandacht willen voor troep in hun wijk hebben daar bijvoorbeeld een onderzoek opgezet, waardoor een goed en inhoudelijk gesprek met de gemeente kan ontstaan. Wat is hier de rol van de bibliotheek? Die ontvangt de vraag, organiseert een meeting met burgers om te kijken welk burgerwetenschappelijk project hierbij past. Wat eruit komt wordt zichtbaar gemaakt in de bibliotheek en daar wordt programmering aan gekoppeld. Dit kan vanuit de Maakplaats: een plek waar leren en ontdekken centraal staan. Mee aan de slag? Als bibliotheek kan je hier mooi de impulsregeling Maakplaatsen voor gebruiken. Hier kan je je tussen 20 oktober en 28 november 2025 voor inschrijven.

Doe iets!

Een bord… een spandoek… een canvas tas? Allemaal middelen waarmee je jezelf kunt uiten, kunt uitspreken. Waar sta je voor? Wat zet je erop? Daar gingen deelnemers mee aan de slag tijdens de workshop Doe iets! van Barbara Mulderink (illustrator). De vraag ‘Waar ga je zelf voor lopen?’ koppelden ze aan hun werk in de bibliotheek om sterke leuzen te bedenken. Tussen een vrolijke chaos van overalls, verfrollers en letters ontstonden prachtige creaties op canvas tassen met leuzen als:

‘TAAK, MAAK, MEER, LEER, LEES’

‘WOORD & DAAD’

‘BEELD Taal’

‘LEZEN, LEREN, LEVEN’

Verkiezingen in duidelijke taal

Deelnemers bedachten in spelvorm hoe hun ideale samenleving eruitziet. Het spel is ontwikkeld door Stichting Terra Nova voor scholieren, maar kan ook goed ingezet worden voor volwassenen. In deze oefening zitten maatschappelijke vraagstukken verstopt, zoals migratie. Op een toegankelijke en simpele manier kunnen mensen hierdoor in gesprek met elkaar. Camouflage aanbod, want mensen hebben niet meteen door dat het over bepaalde (gevoelige) thema’s gaat. We sluiten de sessie af met een aantal slogans voor de ideale samenleving van de deelnemers: ‘een samenleving die experimenteert tot dat iedereen het eens wordt, en iedereen draagt iets bij in ervaring en kennis’ en ‘aandacht voor het individu, met het groepsbelang voorop.’

Van moeilijke casussen naar goed gesprek

Ook in jouw bibliotheek zal het wel eens voorkomen: in gesprek met een bezoeker wordt de toon onprettig en worden er dingen gezegd die eigenlijk niet kunnen. Probiblio’s manager Collectieadvies en programmering Mirjam Zweers nam de deelnemers tijdens deze sessie mee in moeilijke gesprekken en de democratische code. Deze code geeft je een set aan woorden en uitgangspunten, waardoor de buitenwereld beter begrijpt waar je van bent.

Tijdens deze sessie ging het ook over jou en je professionele rol. Een deelnemer gaf aan dat je als programmaker geneigd bent om naar je eigen interesses en waardes te programmeren, terwijl je eigenlijk breder wilt programmeren en wilt aansluiten op het beleid van de bibliotheek.

Lees meer over de Democratische code.

Data op straat

Pepijn Stoop van DAIEC nam ons mee in dataficatie. Dataficatie beschrijft dat verschillende aspecten van het leven worden omgezet in digitale gegevens, vaak uit gemak of efficiëntie. Denk aan de treinpoortjes van de NS, die de papieren treinkaartjes hebben vervangen.

Dataficatie kan veel voordelen hebben, zoals het opsporten van zakkenrollers of het meten van de luchtkwaliteit in de stad. Maar het brengt ook risico’s met zich mee. Hoe meer data er verzameld wordt, hoe groter de kans op een datalek. Zo kunnen de camera’s bij voordeuren bijvoorbeeld worden gehackt.

Burgerberaad met EMMA

We sloten de dag af met een burgerberaad onder leiding van EMMA. Een burgerberaad is de meest intensieve vorm van burgerparticipatie, en bestaat normaliter uit 5 à 6 bijeenkomsten. Er wordt een groep samengesteld die representatief is voor de gemeente en met elkaar in gesprek gaat over een bepaald vraagstuk. Deze methode wordt vaak gebruikt wanneer een gemeente of organisatie ergens zelf niet uitkomt. In de laatste fase van het burgerberaad, ‘concluderen’, levert de groep een genuanceerd advies op.

Steeds meer organisaties gebruiken onderdelen van het burgerberaad om burgers te betrekken bij beslissingen. Denk aan een zorginstelling die bewoners om advies vraagt over de verbouwing van het pand.

”Het werkt het beste om het vraagstuk vanuit waarden te benaderen, en die te vertalen naar een advies over het vraagstuk,” zegt Sanne Kuypers van EMMA.

Meer weten over burgerberaden? Kijk op Handreiking burgerberaden