Yuri Matteman: “Kansengelijkheid is de kern van onze missie”

Als achtjarige was Yuri al gefascineerd door biologie, toen nog niet door Freek Vonk maar door de documentaires van David Attenborough. Toen op de middelbare school de notie van DNA in de biologielessen werd gewekt was de stap naar een studie moleculaire biologie gezet.

“Een wetenschapsgebied op de grens van kennis, met gloednieuwe dingen die de wereld zou gaan veranderen; het opsporen van verdachten, de medische mogelijkheden en toepassingen, de ontdekking van 1 gen was al bijzonder.”

Zijn ervaring met op een lab staan tijdens studie en daarna werk was “redelijk verschrikkelijk, ik had daar geen geduld voor. Ik houd ervan om kennis op te doen en te presenteren en had het geluk met drie vrienden voor onszelf te beginnen met een bureau dat zich bezighield met wetenschapseducatie en -communicatie. We noemden ons De Praktijk ten maakten lespakketten voor o.a. VPRO, KNAW, TU Delft. Dat breidde zich uit tot tien mensen en we hielden ons bezig met van alles rond wetenschapseducatie, zoals wetenschappers die met de bus scholen bezochten. En we organiseerden jarenlang Discovery Festival, een uitgaansevenement op het snijvlak van nieuwe wetenschap, nieuwe kunst en nieuwe muziek. Daar ontmoette ik mijn vrouw die ook mensen op een laagdrempelige manier in aanraking wilde brengen met wetenschap; ze is nu tentoonstellingsmaker bij NEMO Science Museum.”

De mogelijkheden van de bibliotheek zijn verslavend!

“Na meer dan tien jaar was ik uitgeleerd en zoekend naar wat ik wilde. Ik had een lijstje gemaakt. Ik wilde onder andere geen ondernemer meer zijn en ik wilde meer impact kunnen maken. Ik ben daarna werkzaam geweest als hoofd educatie bij Naturalis met als opdracht de onderwerpen van het museum 365 dagen per jaar relevant te maken voor iedereen. Ik ben allerlei samenwerkingen aangegaan en in de wijken aan de slag gegaan. Toen ik gevraagd werd om de cultuureducatieplannen te schrijven voor 12 gemeenten dacht ik: is dit de rol van een nationaal museum? Ik merkte dat ik me echt wilde richten op kansengelijkheid. Dat komt ook door mijn vader. We hebben een joodse achtergrond en hij zei altijd: “het kan morgen weer gebeuren, als niet met ons dan met anderen”. Ik geloof dat we elkaar moeten blijven ontmoeten en iedereen de kans geven zicht doorlopend te ontwikkelen om dat te voorkomen.”
“Sinds 2022 werk ik bij DOK en ik kan je zeggen; het is verslavend! Bibliotheken kunnen een centrale rol spelen door bij te dragen aan een bloeiend lokaal leerecosysteem, waarin het onderwijs, de gemeenten, bibliotheken en bijvoorbeeld musea, welzijnsorganisaties en sportclubs lokaal samenwerken (zie ook de netwerkagenda) Met deze visie heb ik gesolliciteerd bij DOK en ik ben blij dat dat toen ook aansloeg.”

Gelijkwaardig samenwerken met de gemeente

“Iedere bibliotheek werk nauw samen met de gemeente. We hebben zoveel te bieden in de uitdagingen die in de samenleving spelen. Eigenlijk zijn we als bibliotheek, zoals ooit iemand bij de VOB zei, een beleidsinstrument. Wij doen enorm ons best om gelijkwaardig samen te werken met de gemeente. We hebben veel contact met de drie wethouders waar we onder vallen en met de ambtenaren. Zodat de gemeente zich ook echt eigenaar voelt van de activiteiten die we organiseren, net als de Delftenaren die zich ontwikkelen. Samen beweeg je dezelfde kant op en ga je de discussie aan waar dat niet zo is. Bibliotheken zijn echt een basisinstelling geworden, dat zegt iets over je positie, al wordt dat niet in elke gemeente zo gevoeld.”

Vier Iftar en Norooz

“Onze missie is om iedere Delftenaar te inspireren tot ontwikkeling, vanuit ontmoeting en dialoog en zo bij te dragen aan een gelijkwaardige samenleving. Hierbij zeggen we dat DOK van iedere Delftenaar is en streven we naar een gevoel van mede-eigenaarschap. Vorig jaar organiseerden we samen met onze buren in de wijk Voorhof, de Turkse moskee de wijk-Iftar, de maaltijd die moslims samen eten om het vasten tijdens de Ramadan te onderbreken, wat een rijke mix aan deelnemers uit de buurt opleverde. De week erna kwamen zo’n 250 mensen af op Norooz ‘terugkeer van de zon en het licht’, de viering van het Iraans nieuwjaar. De hele Perzische gemeenschap was er en ik hoop dat ze ervoeren dat deze plek ook echt van hen is.”
“Voor mij zijn dit soort activiteiten zo belangrijk, gelijkwaardig samenwerken. Neem mensen serieus; doe het samen en in dialoog, hierin zijn de laatste jaren veel stappen gezet. Zo is de bibliotheek in Voorhof nu twee avonden in de week en op zondag open om te dienen als studieplek. Dat wordt gerund door vrijwilligers die we daarvoor symbolisch de sleutel hebben gegeven. Of dat er 1.400 mensen komen stemmen in de nieuwe, kleine vestiging in de wijk Tanthof (tegenover 1.800 in onze centrumvestiging). Deze vestiging hebben ze zogezegd ‘leeg’ geopend om samen met de buurt in te richten.”

Verbinder in co-creatie met communities

“In de netwerkagenda worden vijf rollen van de bibliotheek beschreven: plek, expert, verbinder, wegwijzer en ontwikkelaar. Bij het maken van keuzes in die rollen geeft ons gezamenlijk met de teams geschreven meerjarenbeleidsplan veel richting. Ook de gemeente hebben we actief betrokken. Het herstructureren van onze functieprofielen laat zien dat we willen dat co-creatie en communities bouwen helemaal in ons dna gaat zitten.”
“We hebben nu een programmeur communities met een vrije rol, locatie-onafhankelijk. En iedereen van ons team staat ook op de vloer. Als ik focus op de rol van verbinder, dan doen we dat bijvoorbeeld in het Taalhuis waar we met iedereen samenwerken. Kansengelijkheid impliceert co-creatie en gedeeld eigenaarschap. We monitoren dat aan mensen en partners. We horen veel terug dat we open staan en goed samenwerken. Een multifunctionele organisatie (MFO) draagt daar enorm aan bij. In combinatie met het omarmen van the Big Yes; eerst JA zeggen en daarna verder kijken.”

Rol in het lokale leerecosysteem

“De bibliotheek ontwikkelt zich volop in haar rol in het lokale leerecosysteem, in samenwerking met LKCA en Techkwadraat, de landelijke kenniscentra voor cultuureducatie en technologie onderwijs voor kinderen en jongeren. We volgen hierin sinds 2015 Prof. Dr. Kevin Crowley, internationaal expert op het gebied van leren buiten school die we voor een inspiratie dag over leerecosystemen deze zomer bij ons in OPEN/DOK uitnodigden om kennis te delen over onderzoek naar hoe mensen leren in alledaagse omgevingen zoals buurthuizen, musea en thuis. Netwerken van mensen, plekken en organisaties die leren mogelijk maken. Met een link naar uitgevoerde onderzoeken in Delft en praktijkvoorbeelden uit Den Haag. In Delft bouwen we met de Rijke Leerdag een netwerk om ervoor te zorgen dat kinderen en jongeren hun passies en talenten ontdekken en verdiepen door ze na schooltijd in aanraking te laten komen met bijvoorbeeld techniek, natuur, erfgoed, sport, kunst en cultuur en op deze manier kansengelijkheid te vergroten.”

Evolutie, geen revolutie

“Waar we over vijf jaar staan? We doen wat we doen, het is evolutie en geen revolutie. Met meer partijen beter co-creëren, het leerecosysteem geborgd hebben en digitaal veel beter worden. Daar zijn we ons enorm op aan het voorbereiden, digitaal burgerschap zal zo geladen worden met meer expertise en ervaring dat we op dat gebied over een aantal jaar onherkenbaar zijn. Maar in essentie zijn we nog hetzelfde.”

De Lonkende Leestafel is de community van ondernemende bibliotheekprofessionals. In deze interviewreeks gaan we in gesprek met avontuurlijke types. 

Foto in de header: Yuri Matteman en de DOK Designers jeugd 2025 Foto: Esther de Cuijper