Netwerkbijeenkomst Noord-Holland 'Bibliotheken en gemeenten: samen bouwen aan gelijke kansen'

De dag werd afgetrapt met een video over het Ontwikkelplein van Bibliotheek Kennemerwaard in Alkmaar. Het Ontwikkelplein biedt burgers de kans om terecht te kunnen met hun vragen over taal, wonen, geld, de digitale overheid, werk en studie. En niet enkel in Alkmaar, maar door het hele land werken bibliotheken naarstig aan het opzetten van programma’s zoals het Ontwikkelplein om burgers de nodige ondersteuning aan te kunnen bieden. Bibliotheken hebben daarvoor de juiste ondersteuning van gemeenten nodig. De video was een mooie opening voor het gesprek van de ochtend.

In de introductie door dagvoorzitter Joost Hoebink werden alle aanwezigen direct aan het denken gezet. Middels een Mentimeter kon iedereen zichzelf scores geven op een aantal stellingen die relateren aan kansengelijkheid, zoals of er tijdens hun jeugd zorgen waren over geld.

De respons uit de zaal verklapte de bevoorrechte positie van veel aanwezigen. Enkelen deelden daarentegen wel ervaringen met onderwerpen die onlosmakelijk verbonden zijn met kansenongelijkheid, zoals een onveilige thuissituatie en ervaringen met racisme tijdens hun jeugd. Door deze persoonlijke verhalen werd de taak van de ambtenaren en directeuren in de zaak des te duidelijker: in gesprek gaan met de burger, want kansenongelijkheid gaat verder dan armoedecijfers.

Interview gedeputeerde: “Iedereen moet het gevoel hebben dat ze mee kunnen doen”

De Noord-Hollandse gedeputeerde cultuur Jeroen Olthof en directeur-bestuurder van Probiblio Frans Bergfeld werden het podium op gevraagd. Olthof sprak grote ambities uit op het gebied van kansengelijkheid in zijn provincie. “Iedere inwoner van Noord-Holland moet het gevoel hebben dat ze mee kunnen doen. De gemeenten en bibliotheken moeten samen kijken naar wat er nodig is om dat voor elkaar te krijgen.” Het Rijk trekt 58 miljoen uit om de transitie van de bibliotheken in goede banen te leiden. Dat moet vertrouwen geven. “Er heersen in de bibliotheeksector wel zorgen over waar het geld terecht gaat komen, omdat het geld niet gelabeld maar geoormerkt is”, aldus Bergfeld.

Keynote onderzoeker Het Pon & Telos over brede welvaart

Om stof tot nadenken te bieden over hoe gemeenten en bibliotheken ervoor kunnen zorgen dat het geld op de juiste plekken terechtkomt, was het aan onderzoeker Marleen van der Haar van onderzoeksbureau Het PON & Telos om haar bevindingen te delen. In haar keynote benadrukte Marleen nog eens wat er naar aanleiding van de Mentimeter was verteld: niet alleen armoede duidt op kansenongelijkheid. Daarom richt Marleen zich in haar onderzoek op brede welvaart. Brede welvaart draait volgens Marleen om ‘alles wat mensen van waarde vinden’. Dat gaat dus niet alleen over het kunnen eten van een belegde boterham in de ochtend, maar net zo goed over het hebben van voldoende sociale contacten, kwalitatief onderwijs en een goede gezondheid. Het is juist de stapeling van ongelijkheden die maakt dat burgers onder andere risico lopen op het hebben van lage basisvaardigheden.

Marleen benoemde in de keynote dat de stapeling van ongelijkheden ook in een aantal Noord-Hollandse regio’s zorgwekkend is. Waar (kansen)ongelijkheid vaak gezien wordt als een probleem van individuen, benadrukte Marleen dat het ook voor de sociale cohesie in gemeenten funest is. Eenzijdige leefwerelden staan immers intermenselijk begrip in de weg. Bibliotheken, die als een ontmoetingsruimte voor de buurt kunnen fungeren, hebben in die zin goud in handen. Maar daarvoor moet waardengedreven worden samengewerkt: er moet naar brede welvaart worden gekeken, op de lange termijn, er is bestuurlijke moed nodig en er moet ongelijk geïnvesteerd worden in plekken, zodat de ondersteuning juist op die plekken terechtkomt waar die het hardst nodig is. Marleen eindigde haar verhaal dan ook met een appel op de aanwezigen: ga vooral met elkaar in gesprek. Want, stelde Marleen treffend, “het gaat overall goed, maar nog lang niet overal.”

Panel benadrukt belang van wijkgerichte aanpak en gelijkwaardige dialoog

Na de keynote werd de tweede helft van de ochtend ingevuld met een panelgesprek. Roxane van Acker, directeur-bestuurder van Bibliotheek Zuid-Kennemerland, benadrukte dat “alle wijken anders zijn. Dit pleit voor een wijkgerichte aanpak in de bibliotheekvestigingen. We proberen zoveel mogelijk lokale mensen te betrekken die iets voor, in of met de bibliotheek willen doen.” Ervaringsdeskundige Marcella van Vloten is ook vaak in de bibliotheekvestigingen te vinden. “We praten snel óver in plaats van mét de doelgroep. Dat resulteert in beslissingen vanuit de politiek die niet overeenkomen met de behoeften van de mensen. Ik ga op een gelijkwaardige manier het gesprek aan, waardoor ik vertrouwen krijg en veel meer te weten kom.”

Die ervaringen en verhalen van bezoekers zijn weer van groot belang voor de lobby bij gemeenten en het Rijk. “Politici zijn gevoelig voor goede voorbeelden uit de praktijk”, zegt John Does (wethouder cultuur in Dijk en Waard). Does heeft zo zijn eigen manieren om contact te houden met inwoners en gemeenteraadsleden. Zo speelt hij geregeld met zijn band op het Raadhuisplein.

Door de nieuwe maatschappelijk opgaven, vastgelegd in het bibliotheekconvenant, verandert de rol van bibliotheken. Steeds vaker worden ze de huiskamer van de samenleving genoemd. Dit roept ook vragen op: gaan bibliotheken en buurthuizen niet in elkaars vaarwater zitten en zijn buurthuizen dan nog wel nodig? Van Acker reageerde resoluut. “Buurthuizen zijn er voor sociale cohesie en eenzaamheid, de bibliotheek richt zich op zelfredzaamheid. Wat mij betreft kunnen we naast elkaar bestaan.” Ook zijn bezoekers van bibliotheken niet per se mensen die in de buurthuizen komen. Does vulde aan: “Je hebt gewoon verschillende deuren waardoor je naar binnen komt.”

Na het panelgesprek was het hoog tijd voor de lunch, maar ook tijd om de gesprekspartner van de andere ‘bloedgroep’ uitgebreid te spreken. De netwerkbijeenkomst was een goede kans voor bibliotheekdirecties en gemeentelijk ambtenaren om hun gezamenlijk taak op te pakken: samen álle Noord-Hollanders de nodige kansen te bieden.