Samen verkennen: AI in de bibliotheek 

Blog Educatie Marketing
Gepubliceerd op 20 juni 2025

Door Thomas de Bruin

De snelle ontwikkelingen rond kunstmatige intelligentie (AI) roepen bij veel bibliotheken vragen op. Tegelijkertijd ontstaan er overal in het land interessante toepassingen die nieuwsgierigheid en inspiratie oproepen. Hoe beweeg je als bibliotheek mee, zonder direct in een hype te stappen? En wat betekent dit concreet voor jouw organisatie?

Ook wij bij Probiblio hebben ons de afgelopen tijd gebogen over deze vragen. Wat is onze rol, en hoe kunnen we bibliotheken het beste ondersteunen? Dat leidde tot 3 uitgangspunten voor onze aanpak: zorgvuldig, praktisch en samen met de bibliotheken. We nemen daarbij geen voorschot op de toekomst, maar zoeken samen uit wat AI écht kan betekenen voor het bibliotheekwerk.

1. Technologie in dienst van publieke waarden

Technologie is nooit neutraal. Daarom is het belangrijk dat bibliotheken bewust omgaan met AI. Wat zegt de wet (zoals de Europese AI Act)? Past het gebruik van AI door de bibliotheek binnen de wet- en regelgeving? En zo ja, hoe borg je privacy? En hoe voorkom je dat je vertrouwt op een tool die misschien bevooroordeeld is?

We werken aan ondersteuning bij het ontwikkelen van een eigen visie op ethiek, wetgeving en maatschappelijke impact van AI. Daarbij brengen we onder meer vraagstukken in kaart over transparantie richting het publiek, de verantwoorde opslag van data, de ecologische voetafdruk van AI, en bewustwording van bias. Samen onderzoeken we hoe toepassingen kunnen aansluiten bij de waarden en verantwoordelijkheden van de bibliotheek als publieke organisatie.

2. Relevante kennis voor de praktijk: AI als tool en niet als doel

AI is een breed en technisch onderwerp, en het is niet altijd duidelijk wat echt relevant is voor jouw werk. Daarom signaleren en onderzoeken onze adviseurs kansrijke toepassingen en vertalen deze waar mogelijk naar de praktijk van de bibliotheek. Of je nu werkt aan educatie, bedrijfsvoering, HR, collectie, of marketing en communicatie: met kennisdossiers en uitwisselingsmomenten helpen we om AI een plek te geven binnen jouw werkveld. AI zien we daarbij als tool, niet als doel.

Waar we aan werken:

  • Het Dossier AI en de bibliotheek. Het dossier wordt doorlopend aangevuld met inzichten, toepassingen en tools.
  • De landelijke training BiebBoost, met een AI-module voor frontofficemedewerkers ter stimulering van AI-geletterdheid (na de zomer beschikbaar via BibliotheekCampus).
  • De cursus AI Essentials, onderdeel van het landelijke programma Digitaal Burgerschap, ook ter stimulering van AI-geletterdheid.

Niet alles wordt per se efficiënter met AI, het moet wel een praktisch nut dienen, laat dit beeld uit de LinkedIn-post van Wouter van Noort zien.

3. Experimenteren in het klein

AI hoeft niet groots en meeslepend te zijn. Soms zit de winst in kleine toepassingen, zoals een tool die helpt bij het opstellen van teksten of klantcommunicatie. Bibliotheken die interesse hebben om te experimenteren, kunnen wij ondersteunen om dit op een verantwoorde manier te doen, stap voor stap, met oog voor haalbaarheid en effect. We denken graag mee: wat wil je precies bereiken met AI? Welke tools zijn geschikt voor jouw context? En welke partners of voorbeelden kunnen je verder helpen? Door klein te beginnen en te blijven reflecteren, groeit er vanzelf een visie op AI die past bij de rol van de bibliotheek in de samenleving.

Inspirerende voorbeelden van AI-experimenten:

  • Nexi-cat, de AI-kat van OBA, helpt bezoekers spelenderwijs bij het vinden van boeken.
  • Boekbot in Eindhoven adviseert lezers over boeken met behulp van AI.
  • De Provincie Zuid-Holland ontwikkelde de PZH-assist, een veilige chatbot voor ambtenaren, die alles weet over verlofdagen en IKB-budgetten. Dit experiment groeide uit tot een breed inzetbare AI-toepassing binnen de organisatie. “Laaghangend fruit” volgens adviseur digitale innovatie Guido Scheuerman in een interview met Binnenlands Bestuur.

Meer weten of AI of lezen over de eerste toepassingen van AI bij bibliotheken? Bekijk het dossier AI en de bibliotheek.

Relevante links

Lees het nieuwsbericht Nieuwe e-learning ‘BiebBoost – Digitaal verder’ gelanceerd Open Link

Voor jou geselecteerd

Interview
Doelgroepgericht werken
Bibliotheekbeleving
Digitale geletterdheid
Digitale inclusie
Verbinding collectie en programmering

Matthew Noe: Amerikaanse blik op AI in de bibliotheek

Blog
Digitale geletterdheid

Het ongemak van AI

Video
Digitale geletterdheid
Online marketing
Voortgezet onderwijs

Explainers