Diversiteit en inclusie in schoolcollecties: een kronkelige weg

Culturele instellingen hebben al veel ervaring met het onderwerp, bijvoorbeeld het Stedelijk Museum in Amsterdam. Ik ging met hen in gesprek. Ook heb ik gesproken met boekhandels die vooroplopen in een divers en inclusief aanbod. Die kijken weer heel anders, werken bijvoorbeeld met andere uitgeverijen. Zij gaven aan: het kost veel tijd om nieuwe netwerken op te zetten. Rose Stories pakt het helemáál anders aan: zij leiden schrijvers op met een andere achtergrond – en dan maak je echt een verandering.

Divers en inclusief

Er zijn veel verschillende opvattingen over wat precies divers en inclusief is. Vanuit de OBA vinden we dat er veel nodig is om het gat tussen de boeken en degene die ze lezen te dichten. Kinderen moeten zich kunnen herkennen en spiegelen en leren over anderen.

Dat het complex ligt laat ook het onderzoek van Stichting Lezen onder bibliotheekmedewerkers zien (2022). Dat gaat over: herkennen mensen stereotypen in boeken? Daar kwam uit dat die niet altijd herkend worden. Het gaat dan ook om de representatie van de diversiteit. Als iemand bijvoorbeeld als stereotype wordt neergezet, dan behandelt het boek wel een divers thema, maar het is absoluut niet inclusief. Het laat zien hoe lastig het is om je aanbod echt inclusief te maken.

Knelpunten in kaart

Ik bracht vervolgens de verschillende visies op wat diverse en inclusieve boeken zijn in kaart. Probiblio-collega en Collectiespecialist Kathinka de Klerk heeft een lijst vanuit NBD Biblion samengesteld met alle kenmerken van diversiteit en inclusie erin. Je kunt die opvragen door een mail te sturen naar Collectielijsten@probiblio.nl. Bibliotheken kunnen daarmee heel concreet zoeken op boeken (binnen het aanbod van de NBD), dan hoef je dit niet zelf helemaal uit te zoeken – dat bespaart tijd. Want bovenaan het knelpuntenlijstje staat wel dat het tijdrovend is om je aanbod aan te passen. Het kost veel research en het is natuurlijk altijd druk bij de bibliotheek! Het helpt enorm als diversiteit en inclusie wordt meegenomen door de beleidsmakers en vanuit het management wordt gedragen. Leidinggevenden zijn één van de belangrijkste cultuurdragers, als zij diversiteit en inclusie omarmen komt het in de haarvaten van de organisatie en zullen medewerkers hun voorbeeld volgen. Het is dus erg belangrijk voor de borging. Verder kan het ook spaak lopen in de samenwerking met scholen. Als zij bijvoorbeeld een godsdienstige overtuiging hebben en dat dit niet strookt met een inclusief aanbod, dan moet je samen een middenweg zoeken.

Rapport en stappenplan

Om voor bibliotheken zo concreet mogelijk te makken wat de stappen zijn die zij kunnen ondernemen, schreef ik een adviesrapport met een stappenplan. Een van die stappen is een visie op diversiteit en inclusie opstellen. Bijvoorbeeld een visie als deze:

Wij streven samen met de school naar een zo divers en inclusief mogelijke schoolcollectie, waarin alle kinderen en jongeren zich kunnen spiegelen, die hen vensters biedt naar andere perspectieven en waarin niemand wordt uitgesloten.

Daarnaast is een belangrijke stap om samenwerkingsverbanden aan te gaan met partijen die diverse/inclusieve boeken aanbieden. In het rapport staat ook een advies over hoe je kunt werken aan een diverser team. Samen met HR wordt daar een plan voor gemaakt. Het belangrijkste is: maak een begin! De OBA was blij met deze start en heeft het echt omarmd om zich in te zetten voor een positieve verandering.