-
- ...
- Organisatieondersteuning
- Strategie en beleid
- De inzichten van Bibliotheekplaza 2021
De inzichten van Bibliotheekplaza 2021
Op 28 oktober was het zover! We konden elkaar eindelijk weer eens live ontmoeten tijdens Bibliotheekplaza. Het thema van dag was Uitzicht/Inzicht. Inspirerende sprekers vertelden wat zij van hun (persoonlijke) crises leerden. Want een crisis is verschrikkelijk, maar tegelijkertijd ook een aanjager van vernieuwing. Wat heeft het hen opgeleverd? Per spreker delen we een korte terugblik op hun intense verhalen én hun belangrijkste inzichten.
Derk Loorbach
‘Chaos is nodig voor een systeemsprong naar een nieuw regime als antwoord op nieuwe en urgente problemen.’
Derk Loorbach, directeur van DRIFT en hoogleraar sociaal-economische transities aan de faculteit Sociale Wetenschappen van de Erasmus Universiteit Rotterdam, heeft meer dan 100 publicaties op dit vakgebied op zijn naam staan.
Hij stelt dat een bestaand maatschappelijk regime een antwoord is op een probleem uit het verleden. Niemand gaat erover, maar we zijn er allemaal onderdeel van en dragen bij aan het instandhouden ervan. Soms wordt een crisis aangegrepen om het regime te versterken, maar er kan ook een transitie volgen. Dat is een proces waarbij een regime uit evenwicht raakt en destabiliseert.
Veranderen is volgens Derk vooral een kwestie van doen. Kern is om buiten de bestaande orde gewenste transformaties te mobiliseren, door te experimenteren, te ontwerpen en te leren. ‘Ook de bibliotheekwereld bevindt zich in een fase van transitie. In het ideale geval transformeren bibliotheken zich tot platform voor kennisontwikkeling en vormen zij communities die bijdragen aan de gewenste maatschappelijke transitie.’
Joseph Oubelkas
‘Mijn lichaam is opgesloten, maar mijn geest is vrij als een vogel.’
Joseph Oubelkas is spreker en auteur van 400 brieven van mijn moeder en Gezondheid liefde vrijheid. Tijdens zijn indrukwekkende optreden vertelde hij hoe hij is omgegaan met een diep ingrijpende tegenslag in zijn leven en hoe hij zijn ervaringen heeft weten om te zetten in een onverwoestbare levenskracht. Zijn aanstekelijke humor gaf paradoxaal genoeg extra reliëf aan zijn schrijnende levensverhaal.
Op 24-jarige leeftijd werd Joseph onterecht veroordeeld voor drugssmokkel. Hij kreeg 10 jaar celstraf en belandde in een gevangenis in Marokko. Overvolle cellen waarin de gevangenen als sardines in blik zijn opgesloten. Met een regime dat erop is gericht de gevangenen te breken en te ontmenselijken. Joseph toonde beelden van de gruwelijke omstandigheden waarin hij moest zien te overleven. De brieven van zijn moeder steunden hem en gaven hem de kracht om er het beste van te maken.
Na 1637 dagen kwam hij vrij. En hoe onvoorstelbaar dit ook lijkt: sterker, positiever en veerkrachtiger dan ooit. Want Joseph besloot: ‘Niet het regime, maar ik bepaal mijn geluk, de sleutel ligt bij mij.’
Roek Lips
‘Als je iets wilt bereiken, moet je eerst iets loslaten.’
Roek Lips, journalist, schrijver, mentor, spreker, adviseur, bestuurder en film- en theatermaker, sprak over levensveranderende ervaringen – van hemzelf én 130 anderen. Op zoek naar inzichten, inspiratie en houvast bundelde Roek deze gesprekken in bijzonder pakkende filmpjes.
Het gemeenschappelijke element in al deze gesprekken is het inzicht dat een crisis nodig is om tot verandering te komen. Bioloog Willem Beekman bracht dit treffend tot uitdrukking in zijn beschrijving van de transformatie van rups tot vlinder. Een rups geeft alles op – ledematen, hart, het volledige bestaan – en lost op in een tussenstadium waarin alles is vergaan. En dan geschiedt het wonder van de transformatie: uit dat niets wordt een vlinder geboren.
Is verandering dan een individuele opgave? Integendeel. Mensen zijn sociale wezens, of, zoals Paul de Blot het zei: je wordt mens met en door anderen. Vincent Icke keek vanuit het universum naar de mensenwereld; mensen zijn tegelijkertijd heel gewoon en toch bijzonder: samengesteld uit ‘eenvoudige’ elementaire deeltjes, maar als organisme toch ‘met wiskundige zekerheid’ uniek in het heelal. En vanuit die universele blik is Icke tot het volgende inzicht gekomen: Elementaire deeltjes zijn alleen zichtbaar in relatie tot elkaar. Alles is relatie.
Femmie Geradts
‘Als bibliotheek kun je alles willen zijn, maar het helpt om te focussen.’
Femmie Geradts, sinds 2020 directeur van Startup Village, vertelde over de effecten van de coronacrisis op haar organisatie en hoe het ‘businessmodelcanvas’ (BMC) haar hielp. Startup Village is een ‘innovatie-hub’ voor startende bedrijven in de datawetenschap en technologie op het terrein van het Amsterdam Science Park. Door de coronacrisis daalde hun bezettingsgraad van 95% naar 65%. Tel daar nul evenementen en een vrijwel leeg park bij op, dan heb je genoeg stof tot nadenken.
Femmie lichtte het gebruik van het businessmodel Canvas toe en vertelde hoe zij erachter kwam dat haar organisatie een kwetsbaar businessmodel had. Die was ingestoken op de lange termijn terwijl haar doelgroep korte termijn-denkers zijn. Ook hielp het BMC met het ordenen van denkwijzen en zorgde het uiteindelijk voor vernauwing van hun aanbod.
Ter afsluiting gaf Femmie deelnemers nog een tip: ‘Onderzoek welke content je als bibliotheek kunt bieden, die anderen niet bieden en focus je daarbij op schaarste in de markt.’
Lees ook het blog van Femmie: ‘Het innovatieteam: de puber van de organisatie’
Sander Heijne
‘We moeten af van het heilige geloof in economische groei.’
Sander Heijne is historicus en onderzoeksjournalist voor onder andere De Correspondent. Hij schreef het boek Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u over de effecten van marktwerking in de publieke sector en – samen met Hendrik Notten – de bestseller Fantoomgroei.
Tijdens Bibliotheekplaza liet Sander ons zien hoe ons huidige economische regime en onze verslaving aan het groeimodel zijn ontstaan. Tot ongeveer halverwege de jaren 70 was er sprake van een zekere wederkerigheid tussen arbeid en kapitaal. Daarna groeide de economie spectaculair, we zijn nog nooit zo rijk geweest als nu! Maar in de afgelopen decennia werd de rijkdom steeds ongelijker verdeeld. Volgens Sander is dit een belangrijke verklaring voor polarisatie en afnemende tolerantie. ‘Als we vasthouden aan het huidige regime, dan betekent dit dat we maatschappelijke waarden en vrijheden ondergeschikt maken aan ‘spullen’ en economische groei zien als doel op zich.’
Ook stelde hij dat de samenleving zich hier (binnen het bestaande regime) niet tegen kan wapenen. ‘Het ontbreekt momenteel aan de nodige denkkracht om tot een gedegen analyse te komen en opnieuw te bepalen welke waarden we centraal stellen. We moeten anders leren kijken en mensen samenbrengen in een netwerk van kennisclusters. En waar vinden we zulke plekken? Bij de openbare bibliotheek!’
Hélène van den Dungen
‘Maak verbinding in de stad.’
De beste ideeën ontstaan onder de douche, weet Hélène van den Dungen (marketing & communicatiemedewerker bij Museum Gouda). Aan het begin van de coronacrisis bedacht ze een actie voor Museum Gouda waardoor de verbinding met de doelgroep bleef, terwijl het gebouw gesloten was.
Waar veel musea op dat moment in de ‘zend’-stand gingen, zocht Hélène juist de verbinding met het publiek. ‘Stip op de horizon’ is een kunstproject, waarmee inwoners van de stad werden opgeroepen om hun eigen kunstwerk te maken. Het begon met een stip en een streep, de rest mocht iedereen zelf invullen. Een riskante onderneming, want er was geen budget. Hélène kreeg van haar leidinggevenden te horen: ‘Doe het gewoon, en we zien vanzelf of het succes heeft!’
Het succes van het project ligt volgens Hélène in de timing. Aan het begin van de coronacrisis waren er nog niet veel van dit soort acties. De levendige Goudse community die ruchtbaarheid aan het project gaf via social media, was een bonus. Hélène’s tip is dan ook: ‘Maak gebruik van influencers in de culturele sector, zoals de cultuurambassadeurs!’ En: ‘Trek de wijk in, zoek de publiciteit op. Werk gericht samen met cultuurinstellingen en stel een ‘urban curator’ aan. Breng kunst en cultuur de wijk in en vraag waar hún behoefte ligt.’
Jasper Gabriëlse
‘Waarde is veel méér dan uit te drukken is in geld op de bank.’
Jasper Gabriëlse, medeoprichter van Seepje: een productlijn van natuurlijke zeep, wasmiddel en -verzachters, afwasmiddel en allesreiniger, barst van de energie, ideeën en werklust voor zijn snelgroeiende organisatie. Zoals hij het zelf zegt: ‘Wij zijn mannen met een passie voor wassen.’
Geïnspireerd door het feit dat sinaasappelschillen sop voortbrengen als je ze mengt met water, werd Seepje geboren. Het goedje zag er misschien vies uit, maar Jasper en zijn compagnon lieten zich niet leiden door wat je ziet, maar richtten zich op het einddoel: mensen blijmaken met een wonderschoon product en tegelijkertijd de werk- en leefomstandigheden in Nepal verbeteren.
Inmiddels zijn hun producten verkrijgbaar in 6 landen. Versneld door de coronacrisis vertienvoudigde de omzet handzeep in 2020. Natuurlijk is commercieel denken noodzakelijk in het ondernemerschap, maar Seepje verliest haar eigen perspectief niet uit het oog. Het creëren van waarde voor alle betrokkenen en de omgeving is net zo belangrijk.
8 inzichten voor de bibliotheekbranche
‘Biedt een platform voor verandering!’
Dick van Tol, netwerkadviseur bij Probiblio, was aanwezig bij Bibliotheekplaza en verzamelde 8 inzichten die waardevol kunnen zijn voor de bibliotheekbranche. “Misschien heb jij – en met jou de organisatie – er ook wat aan!””
Lees het blog op Bibliotheekblad.nl
Relevante links
Heb je vragen?
