Dossier Gezondheid

Gezondheidsvaardigheden van organisaties

Organisaties die gezondheidsvaardig zijn, zorgen dat informatie tot (zorg)aanbod toegankelijk en begrijpelijk zijn voor iedereen, ongeacht het niveau van iemands gezondheidsvaardigheden. Dit geldt niet alleen voor organisaties die met patiënten of cliënten werken, maar ook voor inwoners of algemeen publiek. Pharos heeft de kenmerken van een gezondheidsvaardige organisatie vertaald naar een Model: 10 kenmerken van een gezondheidsvaardige organisatie. Als bibliotheek kun je het model gebruiken om zelf en gezondheidsvaardige organisatie te worden, maar ook bijdragen om andere organisaties gezondheidsvaardiger te maken. Hieronder lichten we 3 kenmerken uit waar je als bibliotheek aan kunt bijdragen. 

Bewustwording

De bewustwording richt zich op medewerkers in de zorg, zodat zij bekend raken met het begrip gezondheidsvaardigheden en hoe belangrijk het is om hiermee rekening te (blijven) houden. Het inzetten van een training rondom het herkennen en doorverwijzen van laaggeletterdheid kan een mooie stap zijn om organisaties gezondheidsvaardiger te maken. Daarnaast is het gebruik van digitale middelen en de daarbij benodigde vaardigheden ook een belangrijk aspect van gezondheidsvaardigheden. Het inzetten van een middel, zoals de Escapekoffer Digitale Inclusie, kan helpen om medewerkers bewuster te maken van hoe moeilijk digitale zorg voor veel mensen is.  

Bewustwording kan ook op de eigen bibliotheekvloer plaatsvinden. Zo is het bijvoorbeeld via bibliotheekcampus mogelijk om een training vanuit het programma ‘Samen dementievriendelijk’ aan te vragen en te volgen. Maar denk ook aan een training ‘Omgaan met mensen met een niet-zichtbare beperking’ die als onderdeel van de deskundigheidsbevordering vanuit het IDO wordt aangeboden. 

Toegankelijkheid

Toegankelijkheid gaat over hoe gemakkelijk het is voor mensen om bij jouw organisatie of diensten uit te komen. Denk aan begrijpelijke informatie, maar ook telefonische contactservice of bewegwijzering in het gebouw. Een voorbeeld hiervan is Bibliotheek Waterland, die samen met het Dijklander ziekenhuis een ziekenhuis-check organiseerde. Zo werden de informatieformulieren en bewegwijzering in het ziekenhuis nagekeken door taalambassadeur Ria. Lees Samen werken aan inclusieve zorg: de Bibliotheek Waterland en het Dijklander Ziekenhuis slaan de handen ineen > 

Persoonlijke gezondheidsvaardigheden

In tegenstelling tot gezondheidsvaardigheden van organisaties, gaan persoonlijke gezondheidsvaardigheden over de vaardigheden van de inwoners. Voor het interpreteren van medische informatie en maken van medische beslissingen is het van belang dat mensen informatie over gezondheid kunnen verkrijgen, begrijpen en beoordelen. Hierbij spelen drie typen vaardigheden een rol (bron: Pharos*). 

*Pharos is het landelijk expertisecentrum voor het terugdringen van gezondheidsverschillen. 

1. Functionele gezondheidsvaardigheden: de basale kennis die inwoners hebben van gezondheid, door het lezen, schrijven en begrijpen van informatie. 
2. Interactieve gezondheidsvaardigheden: het vermogen van inwoners om vragen te kunnen stellen en actief informatie te zoeken. 
3. Kritische gezondheidsvaardigheden: het analyseren en toepassen van informatie over ziekte en gezondheid. 

Als bibliotheek kan je op verschillende manieren een bijdrage leveren aan deze 3 typen vaardigheden, en daarmee aan de gezondheid van inwoners. Om hier een gerichte keuze in te maken, verdelen we de activiteiten in bibliotheken in categorieën op basis van het doel van de activiteit.  

Informeren

Bibliotheken organiseren diverse activiteiten om inwoners te informeren over gezondheidsthema’s. Hieronder vind je een korte opsomming van activiteiten die hierbij aansluiten. Wil je meer inspiratie opdoen? Bekijk dan de Toolkit gezondheid & (digitale) zorg. 

• Controlemomenten (bloeddruk-, cholesterol- of bloedsuikermeting) in samenwerking met de hartstichting. 
• Een (tijdelijk) IDO op een zorglocatie, zoals een huisartsenpraktijk of ziekenhuis. 
• Lezing over prikkelverwerking en hooggevoeligheid in samenwerking met Centrum Jeugd en Gezin. 
• Dokter in de Zaal, waarbij een arts in heldere taal iets komt vertellen over een bepaalde ziekte. 
• Inloopspreekuur Digitale Zorg, zoals Bibliotheek IJmond Noord organiseerde. 

Leren

Bibliotheken bieden verschillende programma’s aan waarmee inwoners actief kunnen oefenen met hun gezondheidsvaardigheden. Hieronder vind je een korte opsomming van activiteiten die hierbij aansluiten. Wil je meer inspiratie opdoen? Bekijk dan de Toolkit gezondheid & (digitale) zorg. 

• DigiVitaler, een online training over het gebruiken van digitale zorg (zoals een patiëntenportaal of thuisarts). 
• Voel je goed, een leefstijlinterventie voor mensen die moeite hebben met basisvaardigheden.
• Integrale of thematische workshops, zoals Smakelijk en gezond de feestdagen door van Bibliotheek de Plataan. 
• Workshops over mentale gezondheid (in samenwerking met Indigo Preventie), zoals een workshop Selfcare bij de Bibliotheek Forum Zoetermeer. 

Ontmoeten

Veel bibliotheken bieden naast informatie en cursussen over gezondheid ook de mogelijkheid om mensen te ontmoeten die in een vergelijkbare situatie zitten. Dit gebeurt vaak in samenwerking met partijen met specifieke expertise, zoals patiëntenverenigingen. Hieronder vind je een korte opsomming van activiteiten die hierbij aansluiten. Wil je meer inspiratie opdoen? Bekijk dan de Toolkit gezondheid & (digitale) zorg. 

• Inloopmomenten voor inwoners met een specifieke ziekte of aandoening, zoals een NAH-café, inloophuis voor kankerpatiënten of een koffiemiddag voor Reumapatiënten. 
• Ontmoetingsmomenten voor mantelzorgers, zoals een mantelzorgcafé. 
• Dementheek  
• Activiteiten gericht op eenzaamheidsbestrijding, zoals spelletjesavonden voor jongeren.