-
- ...
- Thema's
- Basisvaardigheden
- Dossier Gemeenteraadsverkiezingen 2026
Dossier Gemeenteraadsverkiezingen 2026
In maart 2026 zijn de gemeenteraadsverkiezingen. Dé kans om als bibliotheek zichtbaar te zijn, zowel richting je publiek als richting je gemeente. Op deze pagina vind je tips, tools en inspiratie om je voor te bereiden: van programmering en collecties tot lobby en communicatie. Zo zorg je dat jouw bibliotheek schittert in de weken voor de verkiezingen – en laat je zien hoe belangrijk de bibliotheek is voor een gezonde democratie.
Tip: Maak voor de aankomende landelijke verkiezingen ook gebruik van het tweede deel van dit dossier, de publieksactiviteiten!
Inhoud van dit dossier
Deel 1: Sterke lobby richting jouw gemeente(s)
Deel 2: Publieksactiviteiten rond burgerschap & democratie
Deel 1: Sterke lobby richting jouw gemeente(s)
De gemeenteraadsverkiezingen bieden een belangrijk moment om jouw bibliotheek stevig te positioneren als onmisbare partner voor de gemeente. Hoe maak je duidelijk wat je betekent voor de inwoners op het gebied van basisvaardigheden, participatie, educatie en ontmoeting?
Beeld: Bart van Vliet
VOB routekaart & gereedschapskist
De VOB heeft een overzichtelijke routekaart en toolkit ontwikkeld om bibliotheken bij de lobby te ondersteunen. Ook organiseert de VOB het komende jaar webinars en informatiebijeenkomsten rond de gemeenteraadsverkiezingen.
- De routekaart gemeenteraadsverkiezingen van de VOB is een tijdlijn met daarin de verschillende fases tot aan de gemeenteraadsverkiezingen en daarna. Hier vind je waar politieke partijen op welk moment in de tijd mee bezig zijn en welke stappen je zelf per moment kunt ondernemen.
- De gereedschapskist op Biebtobieb.nl bevat onder andere een stappenplan voor lobby, kant-en-klare argumenten, een verkiezingspamflet en handige formats.
Bibliotheken in Noord-Holland kunnen zich ook aanmelden voor de Workshop Lokale lobby voor culturele organisaties van PleinC op 9 september.
Praktijkvoorbeeld: ervaringen van een gemeente en een bibliotheek
Carin Roest (Gemeente Haarlem) en Cora König (Bibliotheek de Plataan) delen hun ervaringen met samenwerken tussen gemeente en bibliotheek. Ze benadrukken het belang van persoonlijk contact, inzicht in politieke agenda’s en het vroegtijdig betrekken van raadsleden tijdens de verkiezingsperiode.
Lees het praktijkvoorbeeld
Deel 2: Publieksactiviteiten rond burgerschap & democratie
Met kleine én grote activiteiten kun je inwoners betrekken bij democratie en verkiezingen. Zorg voor levendigheid in de bibliotheek in de vier weken voor de verkiezingsdag, woensdag 18 maart.
Waarom aandacht besteden aan de verkiezingen?
Lees allereerst in de 2 onderstaande argumentkaarten van Cubiss waarom het van belang is voor de bibliotheek zelf om aandacht te besteden aan de verkiezingen en waarom dit belangrijk is voor de burger:
Stappenplan voor 1-4 weken
SPN ontwikkelde een stappenplan met een programma in aanloop naar verkiezingen. Je vindt tips voor 1 tot 4 weken lang activiteiten op deze 4 onderwerpen:
- Geïnformeerd naar de stembus
- Aanhaken van potentiële stemmers
- Podium en verbindend platform
- Oefenplaats voor democratisch burgerschap
Tips voor de programmering
In aanloop naar de verkiezingen is de bibliotheek dé plek waar inwoners samenkomen om zich te verdiepen in thema’s als burgerschap, democratie en stemrecht. Met toegankelijke en aansprekende programmering geef je ruimte aan gesprek, verdieping en ontmoeting. Van debatten tot jongerenpanels en van workshops tot tentoonstellingen: er zijn talloze manieren om verkiezingen onder de aandacht te brengen én mensen te stimuleren hun stem te laten horen.
Praktische tips:
- Werk voor het bereiken van jongeren samen met jongerenraden of scholen.
- Zet de Verkiezingskrant of StemWijzer in als aanleiding voor gesprek
- Maak voor de financiering van de activiteiten gebruik van beschikbare fondsen.
Meld je aan voor de Brainstorm bij ProDemos op 17 juni of het Inspiratie-uurtje van de samenwerkende POI’s op 28 augustus.
Een keus aan activiteiten
- Organiseer een verkiezingsdebat of dialoogtafel.
- Werk samen met ProDemos. Zij verzorgen door het hele land gratis informatiebijeenkomsten. Bijvoorbeeld over hoe de democratie werkt, of de rechtsstaat en de rechtspraak.
- Creëer een ‘stem-informatiepunt’ met hulp bij het begrijpen van stemprocedures. Gebruik de Verkiezingskrant in gewone taal van ProDemos. Via Probiblio ontvang je een pakket van 30 stuks, nabestellen kan via Prodemos.nl.
- Plaats een installatie die bezoekers op speelse en creatieve wijze laat nadenken, en combineer de installatie met een gesprek of debat. Reserveer bijvoorbeeld De Zwevende Kiezer of De Waardenzegger uit de Inspiratiegids Installaties burgerschap van de KB >
- Meld de bibliotheek aan als stembureau. Dit is een kans om bezoekers die lang niet geweest zijn hernieuwd met de bibliotheek in aanraking te brengen en past bij de rol van de bibliotheek in de democratie. Lees het voorbeeld van poppodium Patronaat in Haarlem >
- Bekijk voor meer voorbeelden de Toolkit Activiteiten rond burgerschap in de bibliotheek.
Praktijkvoorbeeld: Poppodium Patronaat in Haarlem
Adviseur Daniël Zegeling vertelt hoe hij hier, door het organiseren van een debat en het inrichten van een stembureau, het poppodium stevig op de politieke kaart zette.
Foto: Sebastiaan ter Burg, Flickr
Lees het blog
Tips voor basisvaardighedenspecialisten
Ruim 15% van de Nederlanders tussen de 16-65 jaar heeft moeite met de basisvaardigheden taal en/of gecijferdheid. Voor hen brengt het proces rondom de gemeenteraadsverkiezingen veel uitdagingen met zich mee. Denk aan het begrijpen van de standpunten van partijen en het invullen van een stembiljet. De bibliotheek kan deze groep op diverse manieren ondersteunen.
- Gebruik de Verkiezingskrant in gewone taal van ProDemos. Deze krant is kort voor de verkiezingen beschikbaar. Via Probiblio ontvang je één pakket van 30 stuks. De krant is gratis na te bestellen als drukbestand of in pakketten via ProDemos.nl.
- Organiseer een debat in eenvoudige taal.
- Organiseer een informatiebijeenkomst in heldere taal. Denk aan vragen als ‘wat is democratie’ of ‘wat doet de gemeenteraad?’. Cubiss ontwikkelde deze instructie >
- Biedt oefensessies aan met begrijpelijke stemwijzers of stemcomputers.
- Werk samen met andere taalaanbieders, maatschappelijke organisaties of een stembureau.
- Zorg voor toegankelijke verkiezingen, fysiek en online met de ProDemos handreiking voor toegankelijke verkiezingen >
Tips voor collectiespecialisten
Gebruik je collectie om het thema verkiezingen op een aantrekkelijke manier onder de aandacht te brengen.
- Maak een display met boeken over democratie, activisme en stemrecht. Download de leeslijst voor volwassenen >
- Betrek de fractievoorzitters en richt een tafel in met de top 5 van boeken die hen hebben geïnspireerd of veranderd.
- Stel themalijsten op voor jeugd, jongeren en volwassenen
- Zet graphic novels, romans en non-fictie in die uitnodigen tot nadenken over burgerschap.
- Kopieer de slimme actie van Bibliotheek Utrecht: combineer tegengestelde boeken en zet lezers aan het denk. Lees het RTL nieuwsbericht >
- Vul de collectie aan met de gratis ProDemos krant >
Collectietips voor leesmediaconsulenten
De verkiezingstijd biedt een goed moment om te onderzoeken hoe leerkrachten met burgerschap werken of kunnen werken. En daar is jeugdliteratuur geschikt voor!
Tips voor frontoffice- en publieksmedewerkers
Als frontoffice- of publieksmedewerker speel jij een belangrijke rol in het informeren van bezoekers. Rond de verkiezingen in maart 2026 zijn bibliotheken dé plek voor betrouwbare informatie, ontmoeting en ondersteuning. Hieronder vind je tips om bezoekers goed op weg te helpen. Toets wel altijd even bij je leidinggevende wat er bij jouw takenpakket hoort.
1. Weet wat er gebeurt in jouw bibliotheek
- Check op het intranet of via je collega’s wat er gepland is aan activiteiten, informatiepunten of samenwerkingen.
- Weet of jouw locatie fungeert als stemlokaal of aanleverpunt voor briefstemmen.
- Vraag je teamleider of communicatiecollega of er een overzicht is van verkiezingsgerelateerde initiatieven.
2. Gebruik de informatiematerialen
- Zorg dat je weet waar de verkiezingsmaterialen liggen (bijvoorbeeld folders, flyers, posters of schermberichten).
- Maak bezoekers attent op de eventuele verkiezingspagina op de website van de bibliotheek of op landelijke platforms zoals Hoewerktstemmen.nl.
- Zorg dat verkiezingsposters en flyers goed zichtbaar zijn bij de balie en in de hal.
3. Help bij vragen over stemmen en democratie
- Je hoeft geen expert te zijn! Verwijs gerust door naar het lokale informatiepunt, een DigiTaalhuis of een collega van de afdeling basisvaardigheden.
- Bij vragen over hulp bij het stemmen, kun je bezoekers wijzen op gratis (taal)ondersteuning of op oefensites als Oefenen.nl en Stemmen met verstand (voor mensen met een lichte verstandelijke beperking).
5. Wees alert op laaggeletterdheid of digitale vragen
- Veel mensen durven niet te vragen. Een vriendelijke vraag als “Wilt u misschien hulp bij het begrijpen van informatie over stemmen?” kan een wereld van verschil maken.
- Wijs mensen op workshops, spreekuren of oefenomgevingen, als die er zijn.
6. Stimuleer het gesprek
- Nodig mensen uit om hun stem belangrijk te vinden, zonder politieke voorkeur te uiten.
- Stel vragen als: “Gaat u stemmen dit jaar?” of “Weet u al hoe dat werkt?”
- Als er een debat, lezing of expositie is, nodig bezoekers actief uit om mee te doen.
7. Wees inclusief en neutraal
- Laat merken dat iedereen welkom is, ongeacht politieke voorkeur of achtergrond.
- Houd de toon vriendelijk, open en feitelijk.
Advies nodig?
Aniek van Son
Expertises
Artikelen van Aniek
Expertises
Artikelen van Noor
