-
- ...
- Thema's
- Basisvaardigheden
- Dossier Jongeren welkom heten in de bibliotheek
Dossier Jongeren welkom heten in de bibliotheek
Bibliotheken benoemen jongeren als belangrijke doelgroep, en ondernemen verschillende stappen om jongeren te bereiken. Tegelijkertijd bereiken ons via de media en individuele bibliotheken ook berichten dat jongeren voor overlast in bibliotheekvestigingen zorgen. In dit dossier bundelen we inzichten, adviezen en inspiratie hoe de bibliotheek kan transformeren naar een relevante en gastvrije plek voor jongeren.
Actueel
Inhoud van dit dossier
Jongeren in beeld
Om jongeren écht welkom te heten in de bibliotheek, is het belangrijk om eerst goed te begrijpen wie ze zijn, wat ze bezighoudt en waar ze naar op zoek zijn. Jongeren vormen een diverse en veranderlijke doelgroep, die zich niet laat vangen in één profiel. Toch zijn er duidelijke patronen te herkennen in hun behoeften, hun leesgedrag en hun relatie tot de bibliotheek.
In dit hoofdstuk brengen we jongeren in beeld aan de hand van actuele onderzoeken, landelijke ontwikkelingen en inzichten uit het project Jongeren: van last naar lust.
Onderzoek naar jongeren met (beperkte) basisvaardigheden
Van de 15-jarigen in Nederland loopt 33% het risico om het onderwijs onvoldoende geletterd te verlaten en 25% het risico om het onderwijs onvoldoende gecijferd te verlaten. Daarnaast blijkt dat ruim de helft van de jongeren in het tweede leerjaar van het vo onder het basisniveau van digitale geletterdheid scoort. In deze handreiking vind je allerlei informatie over deze doelgroep.
Bekijk de publicatie
Publicatie: De bibliotheek – wat vinden jongeren daar nu van?
Waarom lezen jongeren en gaan zij naar de bibliotheek? Wat maakt een activiteit in de bibliotheek een succes? Welke tips hebben jongeren om hen te bereiken? Deze tips kun je als kickstart gebruiken om een samenwerking met jongeren te starten.
Bekijk de publicatie
Hoe ga je om met overlastgevende jongeren?
Vanuit de branche komen er steeds meer geluiden dat (vrijwillige) frontofficemedewerkers te maken hebben met ongewenst gedrag van bezoekers, vaak jongeren. De praktische handreiking ‘Omgaan met ongewenst gedrag van bezoekers’ helpt je op weg met het opstellen van beleid en het vinden van geschikte maatregelen voor de problematiek rondom ongewenst gedrag in de frontoffice. Download de publicatie >
Het omgaan met ongewenst gedrag is niet het enige perspectief wat een bibliotheekorganisatie zou kunnen belichten. Jongeren zijn ook een doelgroep van de bibliotheek. In dit dossier vind je manieren om een omgeving te creëren waarin jongeren zich welkom voelen, medewerkers zich veilig voelen en jongeren en medewerkers elkaar weten te vinden. Door jongeren te betrekken en samen te creëren, verminder je de kans op escalatie naar problemen.
Tips voor omgaan met jongeren
- Bouw een band op als iemand vaak komt en maak sowieso een praatje, juist ook buiten incidenten om. Dus niet alleen als reactie op incidenten.
- Accepteer de maatschappij van dit moment. Verwacht niet dat jongeren dezelfde waarden en normen hebben als jij. Iedere generatie is anders.
- Als er iets is, probeer hen dan aan te spreken op de manier die bij hen past.
- Stel wel grenzen en wees daar duidelijk in.
- Als een oudere klant een klacht indient over een jongere klant, neem dat dan niet direct voor waarheid aan, hoor ook eerst de jongere klant.
- Let op je houding. Met je armen over elkaar staan kijken van ‘oh, daar heb je die weer’ en daar met je collega over praten, kan negatief gedrag opwekken.
Deze video’s helpen je op weg om gedrag van jongeren beter te begrijpen en ermee om te gaan.
Praktijkvoorbeeld: Forum Groningen
In de drukbezochte bibliotheek in hartje Groningen komen dagelijks jongeren over de vloer. Soms voor een boek of een studieplek, vaak ook gewoon om te hangen. Nienke Westerhuis (bedrijfsleider) en Roos de Boer (programmamaker) van Forum Groningen vertellen hoe zij als laagdrempelige en gastvrije plek omgaan met overlast en tegelijkertijd jongeren weten te betrekken met het programma VERS. Lees het interview met Forum Groningen >
Lees het interview
Jongerenparticipatie: samenwerken met jongeren
Jongeren écht welkom heten begint bij samenwerken. In dit onderdeel lees je hoe je jongeren betrekt bij je programmering, communicatie of inrichting. Met praktische voorbeelden en tips voor co-creatie ontdek je hoe jongeren van doelgroep veranderen in mede-eigenaar van de bibliotheek.
Wat is het verschil tussen jongerenparticipatie en co-creatie?
Jongerenparticipatie betekent dat jongeren op een of andere manier betrokken worden bij wat de bibliotheek doet — van meedenken tot meepraten of meebeslissen. Het is een brede term die allerlei vormen van betrokkenheid omvat, op verschillende niveaus.
Co-creatie is een vorm van participatie waarbij jongeren daadwerkelijk samen met de bibliotheek iets ontwikkelen of uitvoeren. Ze hebben niet alleen invloed, maar zijn actieve mede-makers van het programma, de ruimte of de dienst.
Pizzasessies: betrek jongeren bij de bibliotheek
In gesprek met jongeren over lezen en de bibliotheek, hoe doe je dat? Bibliotheek Gooi+, de Bibliotheek Schiedam, Probiblio en Young Inspiration organiseerden 3 keer een pizzasessies met jongeren om hun ideeën te horen.
Lees alle tips
Ervaringen met het opzetten van een jongerenpanel
Hoe vind je jongeren? En hoe houd je hen aangehaakt? Voormalig trainee Daphne Visser deed ervaring op met het opzetten van een jongerenpanel bij Bibliotheek Waterland. De gouden tip? Bedenk dingen mét ze (en niet voor ze). Lees Daphnes blog >
Inspiratie: OBA Next, het rebelse zusje van OBA
OBA Next, de toekomstige grootstedelijke bibliotheek in Amsterdam, focust op innovatie, digitalisering en duurzaamheid. Dit publieke huis wordt een broedplaats waar de toekomstige generatie vormgeeft aan haar bibliotheekbehoeften, met een focus op ontmoeting, ontdekking en gezamenlijke groei. Lees het interview met OBA Next >
6 tips van jonge medewerkers voor het lokaal betrekken van jongeren
Wat als je jongeren of jongvolwassenen kan bereiken, door slim samen te werken met je jonge medewerkers? Samen met Bibliotheek de Boekenberg en 5 jongeren die al aangesloten waren op het bibliotheekwerk van de Boekenberg, gingen we op onderzoek uit.
-
Bepaal wie binnen de bibliotheek verantwoordelijk is voor het betrekken van jongeren.
-
Breng in kaart hoeveel ruimte je jongeren écht wilt geven en of je daar budget voor over hebt.
-
Zoek binnen je medewerkersbestand naar (oud-)collega’s die mee willen denken over jongerenprogrammering.
-
Organiseer een feedbacksessie waarin jongeren de ruimte krijgen om hun ideeën te delen.
-
Plan een vervolg op de sessie: welke ideeën kun je concreet oppakken?
-
Betrek jongeren betaald bij de bibliotheek om eigenaarschap en betrokkenheid te stimuleren.
Programmeren met impact
Wat werkt? Activiteiten die jongeren écht aanspreken.
6 programmeringstips van jongeren uit Spijkenisse:
Bibliotheek de Boekenberg wilde meer eigenaarschap voor de activiteiten die er bij de bibliotheek voor jongeren georganiseerd worden. De programmamaker ging in gesprek met 5 jongeren, zij kwamen met deze tips:
-
Bouw communities rond interesses zoals kleding pimpen, tekenen of girls only-borrels.
-
Bied kansen voor persoonlijke ontwikkeling, zoals ondernemersclubs of workshops over financiële zelfredzaamheid.
-
Promoot de bibliotheek als fijne werk- en studeerplek en creëer ook creatieve ruimtes.
-
Maak lezen aantrekkelijk door het los te koppelen van verplichting en aan te sluiten bij interesses van jongeren.
-
Laat jongeren kennismaken met de bieb via rondleidingen, Q&A’s en jonge ambassadeurs.
Jongeren herontdekken leesclubs
Leesclubs zijn populairder dan ooit, ook onder jongeren.
Communicatietoolkit Leesclubbing
De trainees Sarah en Hidde bezochten op 13 februari 2025 het event Leesclubbing, een inspiratievolle middag in de Bibliotheek Rotterdam, voor iedereen die meer wil met leesclubs in de bibliotheek. “We waren zo geïnspireerd, dat we zelf een ‘leesclubpakket’ erbij hebben bedacht!” Waarom jongeren kiezen voor een leesclub? Lees het blog >
Silent book clubs
Noord-Oost Brabantse Bibliotheken organiseren in Schijndel, Oss, Veghel e.o. Silent book clubs. Jongeren kunnen in stilte hun eigen meegebrachte boek lezen. De bibliotheek blijft er langer voor open. Silent book clubs sluiten aan bij een internationale trend en stelt jongeren in staat om in de bibliotheek de rust te vinden die ze op andere plekken niet ervaren. Het is gebruikelijk dat je je telefoon inlevert zodat je niet gestoord wordt door prikkels van buitenaf. In Noord-Holland werkt o.a. Stede Broec (Westfriese Bibliotheken) werken ook met dit concept.
Online & offline gamen in de bibliotheek
Bordspellen en D&D
In heel Nederland organiseren veel bibliotheken Dungeons & Dragons-bijeenkomsten (D&D), bijvoorbeeld De Boekenberg in Spijkenisse, Cultura in Ede, Bibliotheek Venlo en Stadkamer Zwolle. D&D leert jongeren sociale skills, het draagt bij aan hun verbeeldingskracht en kan eenzaamheid tegengaan. Ook populair zijn de spellenavonden, denk aan schaakclubs en bordspellenavonden. Bibliotheek Venlo organiseerde jaren ‘Bring your own boardgame (BYOB)’ waar jongeren en studenten in grote getalen op afkwamen. In combinatie met een hapje eten vooraf leerden jongeren nieuwe mensen kennen én kwamen ze erachter dat de bibliotheek nog veel meer te bieden heeft dan boeken.
Gamen in de bibliotheek
In de lijn der verwachting doen naast offline spellen online spellen het ook erg goed. In Stadskanaal in Groningen is er een gamecommunity. Elke maand creëren zij met hun online platform Bieblab livestreams over games waar jongeren zelf deel van uitmaken en kunnen proeven hoe het is om zelf in de spotlights te staan. Naast het bieden van een plek voor jongeren om te gamen leren jongeren, ouders, leerkrachten en welzijns professionals over allerlei aspecten rondom gaming.
Internationaal gezien is de jongerenbibliotheek Tøyen in Oslo een voorloper. Deze bibliotheek is alleen toegankelijk voor 12- tot 15-jarigen en biedt hen een plek waar ze zich thuis kunnen voelen. De bibliotheek is 7 dagen per week geopend en er wordt ook volop gegamet in de permanente gamehoek.
HipHop in je Bieb: sluit aan bij de leefwereld van jongeren
Waarom zouden we niet veel meer doen met de passies en talenten van jongeren, in plaats van altijd te focussen op problemen zoals laaggeletterdheid of schooluitval? Dit dacht adviseur Karen Bertrams na het lezen van Ook maar mensen van De Jeugd van Tegenwoordig. Het boek gaat over hiphop, literatuur en jongeren met elkaar verbonden zijn. Dat was het begin van het project Hiphop in je Bieb.
Lees het blog
Dienstverlening & collectie voor jongeren
Jongeren vinden hun weg naar de bibliotheek steeds vaker, maar herkennen zich niet altijd in het aanbod. In dit hoofdstuk kijken we hoe bestaande diensten — zoals het IDO, het Taalhuis of het Ontwikkelplein — ook relevant kunnen zijn voor jongeren. Daarnaast gaan we in op het belang van een collectie die jongeren aanspreekt: eigentijds, divers, laagdrempelig en zichtbaar. Niet alleen wat je aanbiedt is belangrijk, maar ook hoe je het presenteert. Met praktische voorbeelden laten we zien hoe je jongeren kunt verbinden aan het brede aanbod van de bibliotheek, zonder het gevoel van verplichting, maar juist vanuit nieuwsgierigheid, inspiratie en hun eigen ontwikkeling.
Wat kan de bibliotheek jongeren met beperkte basisvaardigheden bieden?
1. Een laagdrempelige plek in de bibliotheek, zoals een Jongeren Informatie Punt (JIP), waar jongeren terecht kunnen met vragen over uiteenlopende onderwerpen, zoals werk, opleiding, gezondheid en financiën.
2. Organiseer activiteiten over onderwerpen die jongeren aanspreken, waarin de basisvaardigheden zijn geïntegreerd. Denk aan een hiphop-workshop of informatieavond over het aanvragen van studiefinanciering.
3. Bied toegang tot en begeleiding bij het gebruik van digitale tools en platforms die jongeren helpen bij het ontwikkelen van hun basisvaardigheden. Dit kan bijvoorbeeld door het Informatiepunt Digitale Overheid actief te promoten bij deze jongeren.
4. Werk samen met scholen, jongerenwerk, gemeenten en andere relevante organisaties om een geïntegreerd aanbod te creëren dat aansluit bij de leefwereld van jongeren.
Download de handreiking Jongeren en (beperkte) basisvaardigheden
Met jongeren bouwen aan zelfvertrouwen in lezen: ‘Ze lezen namelijk wél’
Het interview met Lonneke van der Ark en Jaime Quant van Bibliotheek AanZet geeft waardevolle inzichten in het bevorderen van leesplezier en zelfvertrouwen bij jongeren. Ze benadrukken het belang van experimenteren en ruimte maken voor nieuwe initiatieven, zoals het opbouwen van een uitgebreide mangacollectie om aan te sluiten bij de interesses van jongeren. Daarnaast adviseren ze om jongeren zelf te laten ontdekken wat en hoe ze graag lezen, waardoor hun zelfvertrouwen in lezen groeit. Het creëren van een veilige en stimulerende omgeving, waar jongeren zich kunnen uiten in bijvoorbeeld spoken word en poëzie, is hierbij essentieel. Lees het interview >
Je kunt dit interview ook als podcast luisteren:
Communicatie & zichtbaarheid
Als jongeren je niet zien, kunnen ze je ook niet vinden. In dit onderdeel ontdek je hoe je als bibliotheek zichtbaar en aantrekkelijk wordt voor jongeren, online én offline. Werk aan een sterk en herkenbaar jongerenprofiel!
- Werk samen met scholen, jeugdwerk, ouders en netwerken die jongeren al bereiken.
- Ga met je boodschap naar plekken waar jongeren al zijn: op straat, in de aula, online communities.
- Promoot activiteiten en diensten via jongeren zelf, bijvoorbeeld door ambassadeurs of online influencers te benaderen.
- Zet social media actief in door de juiste kanalen te kiezen en specifieke content gericht op jongeren te maken.
Hoe bereik je jongeren op social media?
Social media spelen een ongelofelijk grote rol in de belevingswereld van jongeren. Juist in dat online domein kan een bibliotheek zich laten zien met inspirerende content, variërend van grappige filmpjes over lezen tot aan indrukken van de bibliotheek tot aan podcasts. Zet influencers of makers die jongeren interessant vinden in, met name op TikTok, om jongeren te binden aan de bibliotheek.
Met deze tips werf je jongeren voor een functie in de bibliotheek
Hoe trek je jonge medewerkers naar de bibliotheek? Probiblio had zichzelf als doel gesteld om 8 maatschappelijk betrokken jongeren te werven voor het Traineeship Openbare Bibliotheken. In deze krappe arbeidsmarkt waarin hard wordt getrokken aan de jongeren doelgroep, klinkt dit als een behoorlijk uitdaging. Hoe is het dan toch gelukt om 76 kwalitatieve sollicitaties binnen te krijgen? Lees de marketingtips!
Lees het blog
Dit dossier wordt nog aangevuld, onder andere met:
- Doelgroepsegmentatie: welke groepen jongeren onderscheiden we en hoe pas je jouw acties op hen aan?
- Adviezen hoe je werken met jongeren borgt in het beleid van de bibliotheekorganisatie.
- Praktijkverhalen van organisaties binnen en buiten de bibliotheekwereld die jongerenparticipatie inzetten.
Heb je een vraag of idee? Neem contact op met projectleider Geert-Jan Davelaar.
Advies nodig?
Geert-Jan Davelaar
Expertises
Artikelen van Geert-Jan
Expertises
Artikelen van David
